O’zbekiston Oliy va O’rta Maxsus Ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik Universiteti "Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti"

Xususiy kapital.
Xususiy kapital barcha qarzlar va majburiyatlar to’langandan so’ng umumiy aktivlarning balans qiymati. Bu balans biznes tashkiloti tomonidan boshqariladi. Xususiy capital to’rtta qismga bo’linadi va ular quyidagicha
Xususiy kapital = kapital – divident + daromadlar - xarajatlar yalpi daromaddan yalpi xarajatlarni ayirganimizda ijobiy ko’rinish hosil bo’ladi, qachonki foydaga erishiladi yalpi daromad yalpi xarajatdan ko’proq bo’lsa. Boshqa tomondan, qachonki yalpi daromaddan yalpi daromaddan yalpi xarajatni ayirganimizda xarajat daromaddan ko’p chiqsa salbiy ko’rinish hosil bo’ladi . 2.2 jadvalda hisob tengligida debit va kredit qoidalarining har bir element uchun ko’rinishi tasvirlangan.

Jadvalda har bir element uchun debit va kredit hisoblari

Debiit	Hisob elementi	kredit
Aktiv ko’payadi	Aktiv	Aktiv kamayadi
Passiv kamayadi	Passiv	Passiv ko’payadi
kapital kamayadi	Kapital	Kapital ko’payadi
Drawings ko’payadi	Drawing	Drawings kamayadi
Daromad kamayadi	Daromad	Daromad ko’payadi
Xarajat ko’payadi	Xarajat	Xarajat kamayadi

1.MS Misrah o’zining Rose Enterprise nomli korxonasiga RM 20,000 lik pul investitsiya qildi.
Aktiv = Passivlar + Xususiy kapital
RM 20,000 (naqd pul) =0+RM20,000 (capital)
Natija: aktiv ko’payadi; xususiy kapital ko’payadi
2.Rose Enterprise bir nech aturdagi mebel sotib oldi RM 2,500 ga.
Aktivlar=Passivlar + Xususiy Kapital
RM2,500(mebel, naqd pul) = 0+0
Natija: Aktiv o’zgarmaydi; passiv va xususiy kapital ham o’zgarmaydi
3. Rose Enterprise naqd pulga mahsulot sotib oldi RM350.
RM350 (naqd pul)=0+(-RM350) (xarajatlar)
Natija: Aktiv oshadi; xususiy capital oshadi.³
4. Rose Enterprise Beep korxonasidan kreditga inventor sotib oldi RM120 ga.
0=RM120 (kreditor) + (-RM120) (Xarajatlar)
Natija: Aktivlar o’zgarmaydi; passivlar kamayadi va xususiy capital ko’payadi.
5. Rose Enterprise RM300 naqd pulga mahsulot sotdi.
RM300 (naqd pul) = 0 + RM (daromad)
Natija: Aktiv kamayadi; xususiy kapital kamayadi.
6. Rose Enterprise Munim korxonasidan kreditga RM180 ga mahsulot sotdi.
RM180( debitor)= 0 + RM180 ( daromad)
Natija: Aktivlar kamayadi; xususiy kapital kamayadi.
7. Ms Misrah shaxsiy ehtiyoj uchun biznesga RM70 ga mahsulotini qaytarib oldi.
-RM70(Naqd pul) = 0 + (-RM70) (drawing)
Natija; Aktiv ko’payadi; xususiy kapital ko’payadi.
Har bir operatsiya hisobdagi quyida berilgan 7 ta tenglikning yig’indisi quyidagicha