O'zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti “Tarix va ekskursiya-o'lkashunoslik ishi” 3-kurs talabasi Valiyeva Hilolaoyning taqdimoti

30 – yillarnnig boshi dindor va e'tiqodli kishilarga zo'rovonlik va siyosiy qatag'onlikning cho'qqisi bo'ldi.

Hatto Olloh taoloning uyi hisoblanmish masjidlar xudosizlar uyiga, ateizm muzeyiga aylantirilgan. Ushbu siyosat oqibatida ko'plab ko'hna masjidlar uzoq vaqtgacha qarovsiz qolib ketdi, yangi masjidlar qurish to'g'risida esa hatto so'z bo'lishi mumkin emas edi. Bu davrda O'zbekistondagi diniy ulamolarning asosiy qismi qamoq lagerlariga jo'natildi.

Inson huquqlari amalda poymol etildi. Qamoqxonalarda maxbuslar shafqatsiz jismoniy jazolarga mahkum etildilar. «Qizil terror» natijasida 1936 yilning oxiridan 1940 yilgacha yozuvchi, jurnalist, davlat va jamoat arboblaridan 5758 kishi qamoqqa olingan, 4811 kishi otib tashlangan. To'qib chiqarilgan soxta ayblovlar bo'yicha O'zbekistonda 1937 – 1939 yillarda 41 mingdan ziyod kishi qamoqqa olingan, 37 mingdan oshiq fuqaro qattiq jazolangan, 6920 kishi otib tashlangan.

20 – 30 yillardagi mustabid tuzumning qatag'onlik siyosati jiddiy va fojiali oqibatlarga olib keldi. Milliy ziyolilarning jismonan yo'q qilinishi oqibatida milliy madaniyat to'la – to'kis rivojlana olmadi. Millatning aql – idrokli kishilari mahv etilgach, hamma «yo'lboshchi»ning itoatkor quliga aylantirildi. Shunday qilib, har qanday o'zgacha fikrni kuch bilan bug'adigan, ommaviy o'zboshimchalik va zo'rlik bilan Vatanga sodiq necha o'n minglab kishilarni qirib tashlagan mustabid tartibod qaror topdi va kuchaya bordi.

Xulosa: Xulosa qilib aytish mumkinki, insoniyatning XX asrda kommunizm bilan uchrashuvi fojiali, dardchil va muhim bir saboq bo'ldi.

Bu saboq XX asrda dunyo xalqlarining kommunizmdan butunlay yuz o'girib demokratiya asriga kirib borishi tarafdori «Jahon inqilobi» niqobi ostida dunyoni egallash niyatida bo'lgan Rossiya zulmi ostida O'rta Osiyo xalqlari ijtimoiy – siyosiy, iqtisodiy va ma'naviy jihatdan katta talafot ko'rdi, jumladan ko'plab O'zbekistonliklar shahid bo'lishdi. Omon qolganlar 70 yildan ziyod mustaqil taraqqiyotdan ajratib qo'yildi. Yetishib chiqqan yo'lboshchilar yaxshimi, yomonmi «o'rib» turildi. Milliy o'lkalarni boshqarishning Stalincha yo'lidan, ziyolilarni vaqt – vaqti bilan o'ldirib turishdan Xrushev va Brejnevlar voz kechdilar, shunday qilishga majbur bo'ldilar. Milliy uyg'onishning bugungi xalqlar ko'zi ochilganligining siri shunda bo'lsa kerak.