O'zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti “Tarix va ekskursiya-o'lkashunoslik ishi” 3-kurs talabasi Valiyeva Hilolaoyning taqdimoti

Qatag'on qilingan hamyurtlarimiz:
Ayni paytda istiqlol va erk kuychilari, o'zbek xalqining mashxur yozuvchilaridan Fitrat, Cho'lpon, Abdulla Qodiriy, Umon Nosir Stalin istibdodining begunoh qurboni bo'ldilar. 30 yillarda o'zbek adabiyotining Fitrat va Cho'lpon kabi «keksa» avlod vakillarining erkin ijod etishiga yo'l qo'yilmadi. Fitrat 1938 yil 4 oktyabrda «… sovet hokimiyatiga qarshi aksilinqilobiy, panturkistik ishlar olib borganlikda» ayblanib, otib tashlanadi.
Cho'lpon o'z oldiga «sovet hokimiyatini qurol bilan ag'darib tashlash va O'zbekiston muzofotida burjua davlatini barpo etish maqsadini qo'ygan. Aksilinqilobiy millatchilik tashkilot a'zosi bo'lgan…, sovet hokimiyatiga qarshi kurash uchun milliy kadrlar tayyorlagan…, tashkilotning topshirig'iga muvofiq aksilsho'roviy – millatchilik ruhidagi she'rlarni yozgan, xorijiy razvedka organlarining ayg'oqchilari Shohid Eson Musaev, Fitrat va G'ozi Olim Yunusov bilan doimiy aloqada bo'lgan…», degan soxta aybnomalar asosida sovetlarning jazo organlari tomonidan 1938 yil 4 oktyabrda qatl etiladi.

O'zbek romanchiligining asoschisi Abdulla Qodiriy 20 – yillarda «O'tgan kunlar»dan keyin «Mehrobdan chayon» asarini yaratib, o'zbek romanchiligini jahon madaniyati darajasiga olib chiqdi. Biroq sovet rejimi uning «O'tgan kunlar» asari kitobxonlarni sovet voqeligidan uzoqlashtiradi va unda millatchilik qarashlari ochiq aks etgan, deb tanqid ostiga olinadi va bu uning 1937 yilda qamoqqa olinishi uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Abadiyotimizning eng sara arboblari qatorida A. Qodiriy ham 1938 yil 4 oktyabrda otiladi.

O'zbek romanchiligining asoschisi Abdulla Qodiriy 20 – yillarda «O'tgan kunlar»dan keyin «Mehrobdan chayon» asarini yaratib, o'zbek romanchiligini jahon madaniyati darajasiga olib chiqdi. Biroq sovet rejimi uning «O'tgan kunlar» asari kitobxonlarni sovet voqeligidan uzoqlashtiradi va unda millatchilik qarashlari ochiq aks etgan, deb tanqid ostiga olinadi va bu uning 1937 yilda qamoqqa olinishi uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Abadiyotimizning eng sara arboblari qatorida A. Qodiriy ham 1938 yil 4 oktyabrda otiladi.

• Taniqli o'zbek shoiri, dramaturg va tarjimon Usmon Nosir o'zining «Yurak», «Mehrim», «Norbo'ta», «Naxshon» va boshqa she'riy dostonlari bilan shuxrat qozongan. Shuningdek, u Dobrolyubov, Lermontov asarlarini o'zbek tiliga tarjima qilgan. Usmon Nosir ham 1944 yilda sovet rejimining begunoh qurboni bo'lgan.

O'zbekiston prezidenti I.A. Karimov ta'kidlaganidek, respublika NKVDsi «uchlik»lari tomonidan 1937 – 39 yillarda 41 mingdan ziyod kishi qamoqqa olinib, ulardan 6 ming 920 tasi otib tashlangan edi. Millatning ilg'or taraqqiyparvar ziyolilari qatag'on qilinishi oqibatida xalqimiz ularning noyob asarlarini o'qishdan uzoq vaqt maxrum bo'ldi
Ma'lumki, sovet zamonida din davlatdan ajratilagan, deb e'tirof etilgan, nomigagina vijdon erkinligi e'lon qilingan bo'lsa-da, aslida diniy e'tiqod gox oshkora, gox pinhona tarzda ta'qibu tazyiqqa olinar edi. Holbuki, jamiyatsiz din, dinsiz jamiyat bo'lishi mumkin emas. Sovet tuzumida bunga mutlaqo e'tibor berilmas edi. Balki, iloji boricha, dinga, diniy tarbiyaga to'sqinlik ko'p bo'lib, jamiyatdan ularni siqib chiqarishga harakat qilingan. Sovetlarning e'tiqodi daxriylik edi.