Oʼzbekiston milliy universiteti tаrix fаkulteti oʼzbekiston tаrixi kаfedrаsi

I BOB. BAG‘RIKENGLIK TUSHUNCHASI: MOHIYAT VA TALQIN

1.1.“Bag’rikenlik tamoiyillarining huquqiy asoslarini shakllanishi va rivojlanishi

«Bag‘rikenglik», «sabr-toqatlilik», «tolerantlik» va uning ziddi «toqatsizlik» tushunchalari ilmiy faoliyat va ijtimoiy hayotning turli sohalari, jumladan, siyosat va siyosatshunoslik, sotsiologiya, falsafa, ilohiyot, ijtimoiy axloq, qiyosiy dinshunoslik va hokazolarda ishlatiladi. Tolerantlik lotinchada «chidamoq», «sabr qilmoq» ma’nosini anglatadi va asosan bir insonning boshqa inson dunyoqarashiga toqat qilishini bildiradi.

Bag‘rikenglik so‘zi chidamlilik, bardoshlilik, toqatlilik, o‘zgacha qarashlar va harakatlarga hurmat bilan munosabatda bo‘lish, muruvvatlilik, himmatlilik kabi ma’nolarga ega. Diniy bag‘rikenglik esa qaysi dinga e’tiqod qilishidan qat’i nazar, boshqa din vakillariga yaxshi munosabatda bo‘lish, ularning e’tiqodlari, urf-odatlarini hurmat qilish, ular bilan tinch-totuv yashashdir.

Diniy bag‘rikenglik masalasiga xalqaro tashkilotlar qanday munosabatda?

Mazkur masala urush va tinchlik masalalari bilan chambarchas bog‘liq. Shu bois doim BMTning diqqat-markazida, e’tiborida turadi. Misol sifatida YUNESKO Bosh konferensiyasining 28-sessiyasida (1995 yil 16 noyabr) qabul qilingan “Bag‘rikenglik tamoyillari to‘g‘risida”gi deklaratsiyani keltirib o‘tish mumkin. “Deklaratsiyada irqi, jinsi, kelib chiqishi, tili, dinidan qat’i nazar, bag‘rikenglikni targ‘ib etish, inson huquqlari va erkinliklarga hurmat bilan qarash kabi majburiyatlar aks etgan... SHu kundan e’tiboran 16 noyabr har yili «Xalqaro bag‘rikenglik kuni» sifatida keng nishonlanib kelinmoqda. 1996 yilda BMT Bosh Assambleyasi har yili shu kunni Xalqaro bag‘rikenglik kuni deb nishonlashni taklif qilgan edi”.⁶