O’zbekiston milliy universiteti iqtisodiyot fakulteti iqtisodiyot yo’nalishi “iqtisodiyot nazariyasi’’ fanidan kurs ishi mavzu: Pul to’g’risidagi turli XIL nazariyalar va hozirgi zamon pulining tavsifi

2. Pulning vujudga kelishi va mohiyati

Iqtisodiy adabiyotlarda
pulning vujudga kelishiga
sabab quyidagi ikkita omil
ko’rsatiladi:
-qadimgi davrda insonlar o’zlarining ehtiyojlaridan orttirgan va uzoq muddatga saqlab turish mushkul bo’lgan mahsulotlarni o’zlariga yaqin insolarga berishgan va bu o’z navbatida insonlar o’rtasida bir tomonlama ayirboshlash hodisasini vujudga keltirgan;
-vaqtlari o’tishi bilan insonlarning yashash turmushi va ongi o’zgarishi natijasida insonlar o’rtasida ikki tomonlama ayirboshlash vujudga keldi. O’sha davrda insonlar o’zidagi mavjud mahsulotni o’ziga zarur bo’lgan, boshqa bir insonga tegishli mahsulotga ayirboshlashgan. Bu mahsulotlar asosan oziq-ovqat, kiyim-kechak, ov va mehnat qurollari kabi mahsulotlar hisoblangan.
1.Qiymatning oddiy shakli. Qiymatning ushbu shakli natural xo'jalik tuzumiga xos bo'lib, mahsulotlarning ortiqchaligi vaqti-vaqti bilan vujudga kelgan sharoitda amal qilgan.
2.Qiymatning kengaytirilgan shakli. Qiymatning kengaytirilgan shakli jamiyatda mehnat taqsimotining vujudga kelish davri bilan bevosita bog'liq bo'lib, ushbu davrda, kishilar o'rtasida ayirboshlash munosabatlari rivojlandi
3. Qiymatning umumiy shakli. Bu sharoitda umumiy ekvivalent sifatida e'tirof etilgan tovarlar eramizdan oldingi V-IV asrlarga qadar pul vazifasini bajardi. Qiymatning umumiy shakli davrida, ishlab chiqarish kengaydi va uning asosiy maqsadi barcha uchun zarur bo'lgan tovarni o'zlashtirishga qaratildi
4.Qiymatning pul shakli. Ayirboshlash munosabatlarining rivojlanishi, jahon bozorining vujudga kelishi, kumush va oltinning barcha tovarlar ichidan umumiy ekvivalent vosita sifatida ajralib chiqishiga olib keldi.
5.Qiymatning qog'oz -pul shakli. Dastlabki qog'oz pullarni muomalaga chiqarilishi taxminan X asrning oxiri XI asrning boshlariga to'g'ri keladi. Shu davrdan boshlab, muomaladagi oltin va kumush pullar o'rnini qog'oz pullar egallay boshladi.