O‘zbekiston milliy universiteti Falsafa fakulteti O‘zr fa falsafa va huquq instituti



Download 0,91 Mb.
bet3/36
Sana31.12.2021
Hajmi0,91 Mb.
#263118
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36
Bog'liq
qadriyatlar falsafasi lotin2

Asrimizning 60-yillariga kelib qadriyatlar muammosi sovet
mutaxassislari tomonidan tahlil qilina boshlangan bo‘lsa-da, u 90-yillargacha hatto
falsafiy qo‘llanma va darsliklarda alohida mavzu sifatida uz o‘rnini topamaydi.

  • Markscha-lenincha falsafaning tarkibiy qismiga kirmaganligi,
    mavzularining juda kam tadqiq qilinganligi va nihoyatda oz ahamiyat berilganidan,
    aksiologiya sobiq ittifoqda maxsus falsafiy bilimlar sohasiga aylana olmadi.
    Xullas yakka mafkura hukmronligi aksiologiyani alohida fanga aylanishiga yo‘l
    qo‘ymadi.


  • Aksiologiya nomi bilan sobiq ittifoqda birorta ham darslik yoki ukuv
    qo‘llanmasi chop etilmadi. hatto universitetlarning faylasuf, jamiyatshunos,
    tarixchi va ijtimoiy mutaxassislar tayyorlaydigan boshqa gumanitar fanlar
    bo‘limlarida ham aksiologiya bo‘yicha maxsus kurslar o‘qitilmas edi.

  • Mavzuga aloqador bo‘lgan va onda-sonda uchraydigan tadqiqot, dissertatsiya,
    risola va kitoblarda ham aksiologiya iborasiga urg‘u berilmas, masala ko‘proq
    qadriyatlar nazariyasi, deb ataladigan kichik ilmiy yo‘nalishga taalluqli, deb qaralar
    edi.


    Umuman olganda, sobiq ittifoq davridagi, hatto qadriyatlar mavzusiga
    bevosita tegishli asarlarda ham aksiologiyaning juda ko‘p muhim masalalarining
    tahlilini topa olmaysiz. Masalan, aksiologiya qonunlar, aksiologiya jarayonlar
    dialektikasi, aksiologik profilaktika, aksiologiya prognoz, aksiologik ekspertiza,
    aksiologiya baholash, aksiologik ziddiyat qonuni va hokazo. Ayniqsa, tarixning
    burilish davrlarida, eng muhim aksiologik muammolardan biriga aylanadigan
    qadriyatlarning qadrsizlanishi va qayta baholanishi kabi masalalar ham sobiq
    ittifoqda juda kam o‘rganilganligi nihoyatda achinarli holdir.

    Hozircha qadriyatlar mavzusining mustaqil respublikamizdagi taqdiridan


    mamnun bo‘lish mumkin. Bunda sobiq ittifoqdagi mavzuga nisbatan munosabatdan
    butunlay farq qiladigan tomonlar quyidagilarda namoyon bo‘lmoqda:

    4

    www.ziyouz.com kutubxonasi



    1. Qadriyatlar mavzusiga mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov juda
      katta e’tibor bermoqda. Prezidentimizning nutq, maqola, kitoblarida bu
      mavzuning juda ko‘p qirralari ochib berilgan. I.A.Karimov mustaqillikni
      mustahkamlashda qadriyatlar omilidan foydalanish, ma’naviy taraqqiyotimizning
      qadriyatlarga asoslangan mezonlari, reformalar va bozor munosabatlarining yangicha
      iqtisodiy qadriyatlar tizimiga olib kelishi, ijtimoiy o‘zgarishlarning demokratik
      umuminsoniy qadriyatlarni barqaror qilish tomon yo‘naltirilganligi kabi bir qator
      masalalarni ijodiy asoslab bergan. Sobiq ittifoq hududidagi boshqa birorta
      davlatda qadriyatlar mavzusiga, bunchalik ko‘p e’tibor berilayotgani yo‘q.

    2. Mustaqil O‘zbekistonda aksiologiyaning rivojlanish jarayoni boshqacha
      kecha boshladi, ya’ni mustaqillikni mustahkamlash, respublikada umuminsoniy
      qadriyatlarga asoslangan yangi demokratik jamiyat qurish jarayoni qadriyatlar
      mavzusini dolzarblashtirib yubordi. O‘tish davrida qadriyatlarni qayta baholash,
      azaliy sharqona qadriyatlarni tiklash, asrab-avaylash va kelajak avlodlarga meros
      qoldirish, reforma va o‘zgarishlarning qadriyatli mezonlarini aniqlash, muammolarni
      hal n ilishning ana shu mezonlarga mos usullarini qo‘llash kabi masalalar paydo bo‘ldi.
      Ulari echish aksiologik mavzularni kun tartibiga qo‘ya boshladi.


    3. Mustaqillik yangi qadriyatlar tizimini taqozo qiladi. Ana shu zaruriyat
      qadriyatlarni qayta baholash, yurtimizda sharqona azaliy qadriyatlar va
      umuminsoniy jihatlar aks etgan hayot tarzini shakllantirish jarayoni bilan
      uyg‘unlashib ketdiyu ushbu hol ijod a^li, olim va tadqiqotchilar uchun ilhom va
      izlanishlar manbai bo‘ldi, bu borada maqola, risola, kitoblar va djissertatsiyalar
      yozila boshlandi. hozirgi davrda respublikamizda qadriyatlar mavzusida ancha ishlar
      qilindi.
      *

    Bugungi kunga kelib qadriyatlar iborasi nihoyatda mashhur bo‘lib ketdi. Ammo,
    alohida ta’kidlash kerakki, keyingi yillarda qadriyat iborasini juda keng ma’noda
    ishlatish, ayniqsa, madaniy-ma’naviy hodisalar, urf-odatlar, an’analar va
    boshqalarga nisbatan bu tushunchani umumiy atama sifatida qo‘llash hollari ko‘p
    uchramoqda. Kundalik muloqotda qadri bor narsa, voqea, hodisa, xususiyat va
    boshqalarga nisbatan qadriyat iborasini qo‘llashga ko‘pchilik ko‘nikib qoldi. Ammo
    aynan ana shu ma’noni ilmiy adabiyotlarga ko‘chib qolayotganligi kishini achintiradi.
    Negaki, o‘zbek tilida har bir so‘z, atama va tushunchaning o‘z o‘rni, mazmuni, mohiyati,
    «yuki» bor. U yoki bu tushunchadan ana shu mazmunga sig‘maydigan ko‘lamni talab o‘ilish,
    unga o‘z yukidan ko‘ra ko‘proq yuk ortishning keragi yo‘q. An’ana yoki urf-odatni o‘z nomi
    bilan atash, ularni boshqa tushunchalar bilan aralashtirmagan ma’qul. Qadriyat
    tushunchasining ommalashib, mashhur bo‘lib ketganligi juda yaxshi. Ammo uni yanada
    kengroq ma’noda ishlatishga intilish bu tushunchaning mazmunini xiralashtiradi,
    uning mohiyatini ifodalaydigan sifat chegarasini sarobga aylantirib qo‘yadi, qadrini
    tushiradi.

    Ushbu kitob aksiologiyaning hamma masalalarini qamrab ololmaydi. U bu


    boradagi ilk urinishlardan biri xolos. Endigina boshlanayotgan bu jarayon
    qadriyatshunoslik sohasidagi ilmiy tadqiqotlar doirasini kengaytirishni,
    mavzuning turli qirralarini ilmiy, nazariy va amaliy jihatdan tahlil qilishni
    zaruriyatga aylantiradi. Aynan ana shu zaruriyat qo‘lingizdagi kitobni yozishga undagi
    asosiy sabablardan biridir. Kelajakda bu boradagi tadqiqot va izlanishlar
    mavzuning yangi qirralarini ochib berishiga imkon yaratadi, deya umid qilamiz.

    * Bu to‘g‘rida kitobning 30-31 betlariga qarang.

    5

    www.ziyouz.com kutubxonasi




    Download 0,91 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling

    kiriting | ro'yxatdan o'tish
        Bosh sahifa
    юртда тантана
    Боғда битган
    Бугун юртда
    Эшитганлар жилманглар
    Эшитмадим деманглар
    битган бодомлар
    Yangiariq tumani
    qitish marakazi
    Raqamli texnologiyalar
    ilishida muhokamadan
    tasdiqqa tavsiya
    tavsiya etilgan
    iqtisodiyot kafedrasi
    steiermarkischen landesregierung
    asarlaringizni yuboring
    o'zingizning asarlaringizni
    Iltimos faqat
    faqat o'zingizning
    steierm rkischen
    landesregierung fachabteilung
    rkischen landesregierung
    hamshira loyihasi
    loyihasi mavsum
    faolyatining oqibatlari
    asosiy adabiyotlar
    fakulteti ahborot
    ahborot havfsizligi
    havfsizligi kafedrasi
    fanidan bo’yicha
    fakulteti iqtisodiyot
    boshqaruv fakulteti
    chiqarishda boshqaruv
    ishlab chiqarishda
    iqtisodiyot fakultet
    multiservis tarmoqlari
    fanidan asosiy
    Uzbek fanidan
    mavzulari potok
    asosidagi multiservis
    'aliyyil a'ziym
    billahil 'aliyyil
    illaa billahil
    quvvata illaa
    falah' deganida
    Kompyuter savodxonligi
    bo’yicha mustaqil
    'alal falah'
    Hayya 'alal
    'alas soloh
    Hayya 'alas
    mavsum boyicha


    yuklab olish