O’zbekiston Milliy Universiteti Biologiya fakukteti 201-guruh talabasi


-rasm. Biomembranada ion kanalining joylashish sxemasi



Download 0,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/27
Sana29.12.2021
Hajmi0,64 Mb.
#84970
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   27
Bog'liq
amirxon ortiqov biokimyodan oaraliq nazorat uchun refaerati

3.3-rasm. Biomembranada ion kanalining joylashish sxemasi.

1.3. Mitoxondriya membranalari orqali Са

2+

-transporti mexanizmlari


Mitoxondriyalarga 2 valentli kationlar va Са

2+

 ionlari akkumulyatsiyasi Са



2+

 -

uniporter orqali ta`minlanadi. Mitoxondriyalar 2 valentli kationlar (Mn



2+

, Sr


2+

, Ba


2+

)

va  Са



2+

  ionlarini  so`rib  olib,  uni  o`zida  saqlab  turish  xususiyatiga  ega

[Холмухамедов, 1991; Bernardi, 1992]. Ikki valentli kationlarning mitoxondriyaga

tarnsporti  maxsus  mexanizm  asosida  ta`minlanadi  [Гагельганс,  1981;  Асраров,

1999].

Са

2+



va ikki valentli kationlarning yutilishida membrana potensiali energiyasi

sarflanadi. Membrana potensiali generatsiyasi uchun bog`lovchi membranalardagi

past o`tkazuvchanlik talab qilinadi. Haqiqatdan ham, bog`lovchi membranalarda К

+

,



Н

+

, Mg



2+

, ГДФ


3-

, ГТФ


4-

 va СI


-

 ionlari uchun past o`tkazuvchanlikka ega [Панов, 1992].

Ayrim  hollarda  mitoxondriya  membranalari  Са

2+

,  АDP



3-

  va  АТP

4-

  ionlari  uchun



yuqori  o`tkazuvchanlikka  ham  ega  bo`ladi  [Панов,  1992].  Ikki  valentli  kationlar

akkumulyatsiyasi, shuningdek, adeninnukleotidlar transporti maxsus o`tkazgichlar

tomonidan ta`minlanadi [Kantrow et al., 2000]. Mitoxondriya ichki membranasida

kation, anion va metabolitlarning maxsus o`tkazuvchi tizimi mavjud. Shuni alohida

ta`kidlash  mumkinki,  mitoxondriyalarning  SsA-sezgir  poralari  Са

2+

  yordamida



boshqariladi [Gunter et al., 1998; Gunter, Gunter, 2001].

Bog`langan  uchastkadan  bir  juft  elektronlar  tashiladi  yoki  energiyalangan

mitoxondriyalarda membranalardan  Са

2+

 ioni tashiladi. Mitoxondriyalarga Са



2+

 ioni


tashilishining  xarakterli  xususiyati  shuki,  konsentratsiyaga  bog`liq  holda  Са

2+

  ioni



akkumulyatsiyasining  boshlang`ich  tezligiga  bog`liq.  Ikki  valentli  kationlarning

mitoxondriya membranasi orqali tashilishi, ikkita bir xil zaryadli ionlarning qarama-

qarshi yo`nalishda harakatlanishi (2Н

+

/Ме



2+

(kalsiy, kaliy yoki natriy va boshq.)) ga

bog`liq.  2Н

+

/Са



2+

  ёки  2Н

+

/Ме


2+

  almashinuvning  stexiometrik  koeffitsiyenti  2  ga

teng.  Ме

2+

  transporti  tashiluvchi  anionlar  (atsetat,  fosfat  va  arsenat)  ishtirokida



tezlashadi.


Са

2+

  transportining  harakatlantiruvchi  kuchi  mitoxondriyaning  membrana



potensiali  hisoblanib,  u  normada  150-180  мВ  га  тенг.  Taxmin  qilinishicha,

mitoxondriya  membranasi  orqali  Са

2+

  ionining  passiv  taqsimlanishi  quyidagicha,



mitoxondriya  ichida  uning  konsentratsiyasi  sitoplazmadagiga  nisbatan  5-6  marta

ko`p bo`ladi [Horikawa et al. 1998; Pivovarova et al. 1999; Gallitelli et al. 1999].

Ma`lumki,  mitoxondriya  membranasi  Са

2+

  ioni  transporti  vaqtida



depolyarizatsiyaga  uchraydi  va  Са

2+

  ionlari  oksidlanishli-fosforlanish  jarayonini



buzuvchi sifatida ta`sir ko`rsatadi. Sintez va hujayraichki ATF konsentratsiyasining

ortishi  natijasida Dy

m

  tiklanadi  [Duchen,  2000].  Mitoxondriyalar  Са



2+

  ionlari

yutilishi uchun asosiy organoidlardir [Nicholls, Budd, 2000; Hajnoczky et al. 2001].

Mitoxondriyalarga 

Са

2+

 



ionlarining 

yutilishi 

oksidlanishli-fosforlanishning

ingibirlanishiga  olib  keladi  [Holmuhamedov  et  al.  2001].  Avtorlarning  taxmin

qilishicha  [Hajnoczky  et  al.,  2001;  Pfeiffer  et  al.,  2001],  bir  qancha  mexanizmlar

borki, ular Са

2+

 ni kirishini oldini oladi va mitoxondriyalarni Са



2+

 yutilishidan va SsA-

sezgir  poralar  ochilishidan  himoya  qiladi.  Ma`lumki,  SsA-sezgir  poralarning  ochiq

holatga o`tishi membranalarning  permeabilizatsiyasiga olib keladi, bu esa sitoxrom

С  va  boshqa  apoptotik  faktorlarning  mitoxondriyadan  sitozolga  chiqishiga  sabab

bo`ladi.


Mitoxondriyalardagi  Са

2+

  konsentratsiyasi  ([Са



2+

]

m



)  submikromolyardan

kichik mikromolyargacha o`zgarib turadi. Tinch holatdagi hujayralarda Са

2+

 miqdori


100-240 nM chegarada o`zgarib turadi.

Stronsiy,  bariy  yoki  marganets  ta`sirida  mitoxondriyalarda  Са

2+

transporti



to`liq  ingibirlanadi,  barcha  ishqoriy  yer  metal  kationlarining  umumiy  ta`sir

mexanizmlariga  egaligini  bildiradi  [Гагельганс,  1981].  Shuningdek,  spetsifik

ingibitorlar aniqlangan, Са

2+

, Sr



2+

, Ba


2+

 va Mn


2+

 kationlarining transporti lantanidlar,

ruteniy  qizili,  va  geksaminokobaltoxlorid  yordamida  ingibirlanadi  [Гагельганс,

1981].



Permeabilizatsiyalangan  hujayralarda  Са

2+

transportining  yarim  aktivlanish



tezligi (К

0,5


) 3-10 mM chegarada namoyon bo`ladi. Mikrodemenlardagi  Са

2+

 ning



yuqori konsentratsiyasi Са

2+

 ni kirishi uchun sharoit yaratadi  [Pacher et al. 2002].



Hozirgi vaqtda mitoxondriyadan Са

2+

 ning 2 xil yo`l bilan chiqishi aniqlangan:



Na

+

 ga bog`liq va  Na



+

 ga bog`liq bo`lmagan [Pfeiffer et al. 2001]. Са

2+

 ionlarining



Na

+

 ga bog`liq chiqishi 3Na+:1Ca



2+

 stexiometrik tarzda amalga oshadi [Pfeiffer et al.

2001], va membrana potensiali ta`minlanadi. Bu mexanizm tana muskullari, nerv

sistemasi,  yurak  va  endotelial  hujayralarda  kuzatiladi  [Thayer  et  al.  2002].

Ionlarning  Na

+

-ga  bog`liq  bo`lmagan  chiqishi  jigar  va  silliq  muskul  hujayralari



mitoxondriyalari  uchun  muhim  ahamiyatga  ega.  Bu  mexanizm  Н

+

  ning  nH



+

:Ca


2+

ko`rinishda kirishi bilan amalga oshadi, bu yerda n=2, [Pfeiffer et al. 2001].

Са

2+

 ga bog`liq SsA-sezgir poralar Са



2+

 ning mitoxondriyadan chiqib ketishini

ta`minlaydi.  [Gunter  et  al.  2000].  Megakanalning  quyi  va  yuqori  o`tkazuvchanlik

holatda 


bo`lishi 

aniqlangan 

[Bernardi, 

1999]. 


Megakanalning 

yuqori


o`tkazuvchanlik holatidagi ochilishi natijasida membrana potensiali tushib ketadi va

matriksda  рН  va  Са

2+

  ning  konsentratsiyasi  ortishi  kuzatiladi.  Bu  holat  Са



2+

peregruzka vaqtida kuzatiladi va apoptotik faktorlar chiqishi mumkin. Megakanal

quyi  o`tkazuvchanlik  holatda  bo`lganda  Са

2+

  gomeostazning  fiziologik



boshqarilishida ishtirok etadi [Ichas et al. 1997]. Matriksda Са

2+

 ning ortib ketishi



quyi o`tkazuvchanlikdan yuqori o`tkazuvchanlikka o`tishga olib keladi. [Rizzuto et

al. 2000].

70 yillarda tabiiy va sun`iy yo`l bilan olingan bir qator moddalarning biologik

va  sun`iy  membranalarda  Н

+

/Ме


2+

  elektroneytral  almashinuvida  ionoforlik

xususiyatlari  aniqlangan  [Овчинников,  1978].  Hozirgi  vaqtda  inoforlar

membranalarning 

ion-transport 

sistemasini 

modullashtirishda 

keng


qo`llanilmoqda. Ba`zi bir ionoforlar (valinomitsin, siklik poliefirlar) ning strukturasi

tutashgan  xalqa  shaklida  bo`ladi.  Karboksilat  ionoforlar  nigeritsin,  dianmitsin,




monensin,  lazaloid  A  va  A  23187  kationlar  bilan  kompleks  hosil  qilganda  siklik

konformatsion  holatga o`tadi [Овчинников,  1978;  Досон  и  др.,  1991; Abramov,

Duchen, 2003].

O`simlik  preparatlari  salsolidin  va  geptanoilsalsolidin  bisloy  lipid

membranalarining  Са

2+

li  muhitda  integral  o`tkazuvchanligini,  shuningdek,



mitoxondriyalar membranasi orqali Са

2+

transport tezligini  oshiradi, lekin boshqa



kationlar  transportiga  ta`sir  ko`rsatmaydi,  ya`ni  Са

2+

-ionofor  xususiyatiga  ega



[Каликулов и др., 1999; Асраров и др., 1999].

Са

2+



-ionoforlik  xossasi  shuningdek,  bir  necha  seskviterpen  spirtlarning

efirlarida (ferutinin, ferolin, yuniferdin) ham kuzatilgan [Abramov et al, 2001].

Glitsirrizin  kislotasidan  farq  qilgan  holda  glitsirret  kislotasining  ham  Са

2+

-



ionofor  xususiyatiga  ega  ekanligi  aniqlangan  [Камбурова,  2003].  Ushbu  birikma

mitoxondriya  membranasining  lipidlarning  perekisli  oksidlanish  jarayoniga  Са

2+

ionlari singari ta`sir ko`rsatadi.




Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish