O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭТ УВИШИШИ — қ. Жунжиш.
ЭТАЛОН (франц. — намуна) — би-
рор нарсанинг идеал намунаси, ўлчови 
ёки тури (типи); фан ва техниканинг му-
айян тараққиёт даражасида энг юқори 
аниқликка эришилган ўлчов бирликла-
рини қайта тиклаш, саклаш ва тарқатиш 
учун хизмат қиладиган намуна ўлчовлар 
ҳамда ўлчаш асбоблари. Ҳар қандай 
буюм ёки ўлчаш натижаси Э.га солишти-
рилади. Э. бирламчи, иккиламчи, махсус, 
давлат Э.лари, Э. гувоҳ, солиштирма Э., 
ишчи Э., Э.нусхаларга бўлинади.
Бирламчи Э. мамлакатда энг аниқ 
(шу бирликдаги бошқа Э.га нисбатан) 
бирликларни қайта тиклашни таъмин-
лайди. Иккиламчи Э. қиймати бирлам-
чи қиймат бўйича белгиланади. Махсус 
Э. алоҳида шароитларда бирликларни 
қайта тиклашни таъминлайди ва шу ша-
роитлар учун бирламчи Э. вазифасини 
ўтайди. Давлат Э.лари мамлакат учун 
дастлабки ўлчов бирлиги сифатида рас-

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
236
мий тасдиқланган бирламчи ёки махсус 
Э.дан иборат. Э.гувоҳ давлат Э.ининг 
сақланишини текшириш ва бузилган 
ёки йўқолган тақдирда уни алмаштириш 
учун мўлжалланган иккиламчи Э.дан 
иборат. Солиштирма Э. бирор сабаб-
га кўра бир-бирига солиштириш мум-
кин бўлмаган Э.ни солиштириш учун 
мўлжалланган иккиламчи Э. Ишчи Э. 
бирликларнинг ўлчамларини юқори 
аниқликда ўлчаидиган намуна восита-
ларига, баъзан энг аниқ ишчи ўлчаш во-
ситаларига ўтказиш учун мўлжалланган. 
Э.нусха бирликларнинг ўлчамларини 
ишчи Э.га ўтказиш учун мўлжалланган 
иккиламчиЭ.дан иборат.
Ўлчамлар ва оғирликлар халқаро 
бюроси тайёрлаган метр ва килограмм-
нинг платинаиридийли Э.лари халқаро 
ва миллий Э. ҳисобланади. Ҳар бир мам-
лакатда, шу жумладан, Ўзбекистон Ре-
спубликасида сақланадиган метр, кило-
грамм, вольт, ом, шам ва люмен Э.лари 
халқаро Э. билан солиштириб турилади. 
Ишлаб чиқарилаётган бирор маҳсулотни 
таққослаш учун намуна, ўлчов Э.лардан 
фойдаланилади. Мас, дон намунаси, 
каноп толалари намунаси ва бошқалар 
Ўзбекистонда Э. ларни сақлаш ва улар-
дан фойдаланиш масалалари билан 
«Ўзстандарт» агентлиги шуғулланади.