O’zbеkistоn хаlq tа’limi vаzirligi



Download 1,67 Mb.
bet111/145
Sana21.02.2022
Hajmi1,67 Mb.
#31650
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   145
Bog'liq
Она тили ва адаб. УМК

Kirill grafikasi asosidagi o‘zbek alfavitda 35 ta shakl bo‘lib, bu shakllardan 33 tasi harf, 2 tasi belgidir. Har bir harfning bosh va kichik shakli (Aa), bosma va yozma shakllari bor. Har bir harf o‘z nomiga ega. Harf nomini bilish va uni to‘g`ri talaffuz qilish muhim amaliy orfoepik ahamiyat kasb etadi, chunki tildagi qisqartma so‘zlarni to‘g`ri o‘qish uchun harf nomlarini bilish zarur. Masalan, BMT – be – em – te.


Kirill grafikasi asosidagi alifbo quyidagicha tartiblashtirilgan:
Аа, Бб, Вв, Гг, Дд, Ее, Ёё, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Лл, Мм, Нн, Оо, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Фф, Хх, Цц, Чч, Шш, Ъъ, Ьь, Ээ, Юю, Яя, O‘o‘, Ққ, Ғғ, Ҳҳ.
Muayyan tartibda joylashtirilgan shakllar yig`indisi alfavit deyiladi. Bu alifboda 10 ta unli harf (a, o, i, u, o‘, e, e, yo, yu, ya) bo‘lib, ular 6 ta unli tovushni ifodalaydi. Bulardan to‘rttasi (e, yo, yu, ya) yolashgan (grafema) tovushlar bo‘lib, ularning 2 holati farqlanadi: 1.Ba’zi so‘zlarda undoshdan keyin kelib, u bilan birga bitta bo‘g`inni hosil qiladigan va bir tovushni (a, u, e, o) ifoda etadigan holati: ter-ter, syujet-sujet, sentyabr-sentabr, rejissyor-rejissor kabi. 2.So‘z boshida va bo‘g`in boshida kelib, ikki tovushni (e, yu, ya, yo) ifoda etadigan holati: yostiq-yostiq, yurak-yurak, quyosh-quyosh, yanvar-yanvar va hokazo.
Yuqoridagi alfavitga o‘zbek tilining tovushlari tabiatidan kelib chiqib, 4 ta harf (o‘, q, g`, h) qo‘shilgan. Kirill yozuvida 2 ta belgi (ъ, ь) bo‘lib, ular tovush bildirmaydi. Ayirish belgisi (ъ, ‘) unlidan keyin kelganda o‘sha unlining cho‘ziq aytilishi (ma’no, e’lon kabi), undoshdan keyin kelganda bo‘g`inlarni ajratib aytilishini (sur’at, jur’at kabi); yumshatish (ь) belgisi esa ruscha-internatsional so‘zlarda o‘zidan oldingi undoshning yumshoq aytilishi uchun (albom, sirkul) xizmat qiladi.
Alfavitdagi j harfi 2 tovushni, portlovchi j (jayron) va sirg`aluvchi j (jurnal) tovushini ifodalaydi. Alfavitdagi n va g harflari alohida n va g tovushlarini yozuvda ifodalash bilan birga, birikma shaklida sayoz til orqa burun tovushini (ng) ifodalash uchun ham xizmat qiladi (tong, bodring kabi).

Download 1,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   145




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish