O’zbеkiston davlatchiligi

Privatizatsiya – davlat mulkini, iqtisodiyotdagi davlat sektorini xususiylashtirish. Privatizatsiya davlat mulki monopliyasini tugatish, erkin tadbirkorlik tashabbusiga yo‘l ochish, bozor iqtisodiyotini rag‘batlantirish maqsadida amalga oshiriladi.

Pul – hamma tovarlar va xizmatlar ayirboshlanadigan, umumiy ekvivalent bo‘lmish maxsus tovar, bozor iqtisodiyotining eng asosiy vositasi.

Respublika – (lotincha “res” – ish, faoliyat va “publikus” – jamoatchilik faoliyati) – davlatni boshqarishning asosiy shakllaridan biridir. Boshqarishning Respublika shakli o‘rnatilgan mamlakatlarda davlat xokimiyatining oliy organlari muayyan muddatga saylanib qo‘yiladi.

Tarixda Respublikaning har xil turlari bo‘lgan. Qadimgi yunonistonda va o‘rta asrlar davrida, ayrim davlatlar boshqarish shakliga ko‘ra, aristokratik yoki demokratik respublika shaklida bo‘lgan. XIX-XX asrlarga kelib, respublika davlatini boshqarishning eng keng tarqalgan shakliga aylandi. Hozirgi davrda respublikaning uchta asosiy turi mavjud: Prezidentlik respublikasi, parlamentar respublika va aralash respublika.

Referendum – (lotincha “referendum” – e’lon qilinishi lozim bo‘lgan xabar) jamiyatni demokratik boshqarish jarayonida qo‘llaniladigan tadbirlardan biri, ba’zi muhim masalalarni umumxalq ovoziga, umumxalq so‘roviga, xalq muhokamasiga qo‘yib hal etish. Referendumni davlatning oliy organi o‘tkazadi. Referendum – jamiyatni demokratik asosida boshqarishni ta’min etishga erishishi uchun olib boriladigan ko‘pchilik kurashida erishilgan yutuqlardan biri. Referendum shakllari uch xil bo‘ladi: 1) umummilliy referendum – butun mamlakat miqyosida o‘tkaziladi; 2) Mahalliy referendum – federativ davlat sub’ektlarida o‘tkaziladi. 3) Ma’muriy hududiy referendum esa hududiy birlikda o‘tkaziladi. 2002 yil 27 yanvar referendumida xalqimiz ikki savolga javob beradi: 1. O‘zbekiston parlamenti ikki palatani bo‘lishini ma’qullaysizmi? 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining vakolati besh yildan yetti yilga uzaytirilishi ma’qullaysiz? Xalqimiz bu ikki savolga “ha” deb javob berdi.

Raqobat – ishlab chiqarish munosabatlarining sub’ektlari (ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar, tadbirkorlar, yollanma ishchilar va b.) o‘rtasila qulayroq ishlab chiqarish sharoitiga, arzon ishlab chiqarish resurslari va ishchi kuchiga ega bo‘lishi, unumli texnologiya, ish joyi, yaxshi bozorni qo‘lga oli, umuman, yuqori daromad olish imkoniyati uchun olib boriladigan kurash.

Suverenitet – (fransuzcha “Souverainite” – mustaqillik, oliy hokimiyat) uning mazmuni: Davlat suvereniteti – davlatning ichki va tashqi siyosatidagi to‘la mustaqilligi demakdir. Davlat suverenitetligining asosiy belgilari: A) Davlatning barcha organlari va fuqarolarga qaratilgan qonunlarni qabul qilish; B) Urush va janglik masalasini hal qilish; V) Oxirgi bosqichda sud hokimiyatini amalga oshirish; G) Mansabdor shaxslarni taynlash; D) Avf etish – jinoyat hosil qilgan shaxsni jazodan ozod qilish. O‘zbekiston Respublikasining konstitutsiyasida davlat suverenitetligi masalasida alohida bob ajratilgan bo‘lib uning birinchi moddasida “O‘zbekiston – suveren demokratik respublika” deyiladi.