O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti adaptiv jismoniy tarbiya va sport kafedrasi

Musobaqa 
usuli 
Mashqlarni 
musobaqa 
shaklida 
tashkillashtirish 
usuli. 
Musobaqaning tarbiya usuli sifatidagi moxiyati shundaki, u talabalarda do‘stona, 
sog‘lom raqobat, kuchlilarga tenglashishga intilish ruxini tarbiyalaydi. Ayniqsa 
reyting tizimi bunga yordam beradi. Musobaqa usuli jismoniy tarbiya 
mashg‘ulotlariga qizig‘ishni rivojlantiradi. 
Qa’tiy reglamentlashtirilgan mashqlar usuli. 
Mashqlarni qat’iy reglamentlashtirish 
jismoniy sog‘lomlashtirish mashg‘ulotlarida eksperiment o‘tkazish jarayoning asosiy 

---

73 
uslubiy yo‘nalishidir. SHu yo‘nalishdagi usullarni qo‘llash jismoniy rivojlanish, 
gavda tuzilishiga ijobiy ta’sir etuvchi kuch imkoniyatlarini rivojlantirishga yordam 
beradi: yugurish, yurish orqali yurak-qon tizimi ishini yaxshilaydi.
 
So‘z orqali ta’sir ko‘rsatish usuli. 
So‘z orqali ta’sir ko‘rsatish usullari o‘z 
vazifasiga ko‘ra quyidagi shartli guruxlarga bo‘linadi:
 
1.
Ko‘rsatib tushuntirib berish usullari; 
2.
Komanda, ko‘rsatma, buyruq berish usullari; 
3.
Taxlil etish, maslaxat berish, og‘zaki, baxo berish usullari ma’lumotlariga 
suyanadi. Ishonchning shakllanishiga jismoniy mashqlarning sog‘lashtiruvchi 
samarasi xaqidagi turli-tuman, ko‘p qirrali yangi omillar ta’sir ko‘rsatadi. Ishontirish 
san’ati yoshlarning individual xususiyatlarini bilish bilan chambarchas bog‘liq. 
So‘z orqali ta’sir ko‘rsatishning yana bir usuli- ishontirish xaqida aloxida to‘xtalib 
o‘tmoqchimiz. Ishontirish, tushuntirishlar, maslaxatlar, asosli tavsiyalar vositasida 
amalga oshiriladi. Ishontirish jarayoni murakkab bo‘lib fan, amaliyot
 
Talabalarni jismoniy rivojlantirishning samarali metodlari. 
«Metod» so‘zi 
grekcha so‘z bo‘lib, «tadqiqot, usul» ma’nolarini anglatadi. 
 
I.T.Frolov falsafiy lug‘atida yozishicha, metodning umumiy ma’nosi maqsadga 
erishishning usuli, muayyan tartibga keltirilgan faoliyatdir. 
S.I.Ojegov metodni nazariy tadqiqot yoki biror narsani amalga oshirish usuli, 
deb tushuntiradi. 
Pedagogikada ma’lumki, ta’lim jarayonining muvaffaqiyati o‘qitishning 
maqsad va moxiyatini to‘g‘ri belgilab olishga xamda shu maqsadga erishish 
usullariga, ya’ni o‘qitish metodlariga bog‘liq. O‘qitish metodlari o‘qituvchilar va 
talabalar o‘rtasidagi bir tartibga keltirilgan va bir maqsadga yo‘naltirilgan aloqalar 
tizimi bo‘lib, ular o‘qitishning pedagogik maqsadlarini amalga oshirishni ta’minlaydi. 
Jismoniy tarbiya amaliyotida asosan quyidagi metodlardan foydalaniladi: 
o‘yin, musobaqa, og‘zaki va ko‘rgazmali ta’sir etuvchi qat’iy reglamentlashtirilgan 
mashqlar. 

---

74 
Pedagogikada o‘qitish, ishontirish, mashqlar, musobaqalar, rag‘batlantirish, 
tanqid va o‘z-o‘zini tanqid etish, majbur qilish kabi metodlar qo‘llaniladi. 
Texnik predmetlarni o‘qitishda ko‘pincha muammoli, dasturlashtirilgan, 
modulli o‘qitish va ishbilarmonlik o‘yinlari metodlaridan foydalaniladi. 
Pedagogik amaliyotda o‘qitishning turli shakl va metodlari qo‘llaniladi. 
Jismoniy tarbiya jarayonida asosan yangi echimlarni izlash talab etilmaydigan, ijodiy 
ongni rivojlantirmaydigan metodlar qo‘llaniladi.