O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Hisor  madaniyati  degan  nom  oldi.  Asosan  tog‘oldi  va  tog‘liklarga  xos  bo‘lgan  Hisor 
madaniyatiga mansub yodgorliklar 200 dan ziyod bo‘lib Tutqovul, Soysayyod, Quyi Bulyon, 
Darayi  Sho‘r,  Gaziyontepa  kabilar  shular  jumlasidandir.  Hisor  madaniyatiga  mansub 
yodgorliklar asosan mil. avv. V-III ming yilliklarga oiddir. 
 
Hisor  madaniyati  sohiblari  sopol  idishlar  yasab,  asosan  chorvachilik,  ovchilik, 
qisman  termachilik  bilan  shug‘ullanganlar.  Hisor  makonlaridan  topilgan  turli-tuman 
topilmalar ushbu jarayonlardan dalolat beradi. 
 
Demak,  O‘rta  Osiyoning  barcha  hududlaridan-shimoldagi  Ustyurtdan,  Markaziy  va 
Janubiy  Qozig‘istondan,  Qizilqum  va  Qoraqumdan,  Qashqadaryo  va  Zarafshon  vohalari, 
Toshkent vohasi va Farg‘ona vodiysidan ko‘plab neolit davri makonlari ochilgan. Xususan, 
neolit  davri  Markaziy  Farg‘ona  madaniyati  fanda  O‘rta  Osiyoda  to‘rtinchi  neolit  davri 
madaniyati deb kiritilgan.  
 
Ushbu  makonlarda  olib  borilgan  tadqiqotlar  natijalari  shuni  ko‘rsatadiki,  neolit 
davriga  kelib,  mezolitning  so‘nggi  bosqichlarida  kashf  etilgan  tosh  boltalar  ancha  keng 
tarqaladi. Parrakchalar, nayza va kamon o‘qlarining uchlari, pichoqlar, teshgichlar, parmalar, 
qirg‘ichlar,  yorma toshlar, o‘roq va boshqa qurollar takomillashadi.  Eng  qadimgi  davrning 
dastlabki davrida qo‘lga kiritilgan barcha yutuqlar bu davrga kelib yakunlanadi. Neolit davri 
odamlari  o‘zlarining  tinimsiz  mehnati,  kuzatuvchanlik  qobiliyati,  ibtidoiy  bilimlarini 
safarbar qilib, xo‘jalikning ilg‘or, unumdor shaklini - dehqonchilik va chorvachilikni kashf 
etdilar.  Geografik  muhit  va  shart-sharoitning  turli  tumanligi  bu  davr  qabilalarida  mehnat 
qurollari, uy-ro‘zg‘or buyumlari, turar-joylar va xo‘jaliklarning turlicha bo‘lishiga olib keldi. 
Xususan,  O‘rta  Osiyoning  janubidagi  neolit  davri-qabilalari  xo‘jalikning  dehqonchilik, 
chorvachilik  va  hunarmandchilik  shakllarini  rivojlantirgan  bo‘lsa,  shimoldagi  qabilalar  esa 
tabiiy sharoitning noqulayligi tufayli uzoq vaqt rivojlanishdan orqada qolgan. 
 
Neolit  davrida  qadimgi  ajdodlarimiz  loydan  idishlar  yasab  ularni  olovda  pishirish 
yo‘li bilan kulolchilikka asos soldilar. Shuningdek, ip yigirish asosida to‘qimachilikni kashf 
etdilar.  Odamlar  yog‘och  va  qamishdan  qayiq  yasab  (qayiqsozlik)  suvda  suzishni  ham 
o‘zlashtirdilar. Xullas, neolit davri yutuqlarga boy bo‘lib, o‘zidan ilgarigi davrlarga nisbatan 
yuksak rivojlanish davri bo‘ldi. 
 
Tadqiqotlar  natijalariga  qaraganda  tosh  va  bronza  davrlari  o‘rtasida  mis-tosh