|
INTERNET IJTIMOIY TARMOQLARIDA SOG‘LOM E’TIQODGA TAHDID
Hozirgi tahlikali zamonda Internet tarmog‘i orqali tarqatilayotgan g‘arazli ma’lumotlar, turli buzg‘unchi g‘oyalar, odob – axloqni emiruvchi manfur illatlar har bir ongli kishini tashvishga solishi aniq. Internet yordamida ishlar oson va tez bajariladi. Lekin keyingi vaqtlarda Internet bilan bog‘liq buzg‘unchiliklar, global tarmoqdan qabih maqsadda foydalanayotganlar ko‘payib bormoqda. Asosiy muammo Internetdan kim qanday maqsadda foydalanishida. Hozir yosh bolalar ham kompyuterni bemalol ishlata oladi. Bir qarashda buning xavfii yo‘qday. Ammo haddan oshilsa, nazorat bo‘shashsa, oqibati ayanchli bo‘lishi mumkin.
Internetga kirayotgan yoshlar soni soat sayin ortmoqda. O‘zbekistonda Internetdan foydalanuvchilar soni 10 milliondan oshgani, ularning aksariyati yoshlar ekanini alohida qayd etish lozim. G‘alamis kimsalar yoshlarni o‘z tuzoqlariga ilintirishda Internetdan ustalik bilan foydalanmoqda. O‘zlarini “yaqin do‘st” yoki “hidoyatga chorlovchi” sifatida tanitib,yoshlarni to‘g‘ri yo‘ldan adashtirmoqda. Aqidaparast oqimlarning iddaolarini targ‘ib qilishda Internet saytlari asosiy manbaga aylandi. So‘nggi yillarda buzg‘unchilikni targ‘ib qiluvchi veb – saytlar soni bir necha barobarga ko‘paygan. Xususan, 10 yil avval bunday saytlar 20 ta bo‘lsa, bugun 7000 dan ortib ketishi natijasida ayrim ilmsiz yoshlarning buzuq e’tiqodlarga chalg‘ib ketayotganligi achinarli hol. Bunday yoshlar turli saytlardan bilib – bilmay ma’lumotlarni ko‘chirib olib, o‘z e’tiqodiga putur yetkazmoqda.
Bugun maktab o‘quvchilarining ham qo‘lida uyali telefon bor, ularning aksariyati Internetga ulangan. Bu mitti matoh yordamida dunyoni kaftda ko‘rgandek kuzatish mumkin. Biroq global tuzoqlardan biriga ilinib qolish xavfi juda katta. Shu tariqa har xil ma’lumotlar bola ongini zaharlaydi. Ijtimoiy tarmoqlarda vaqtni behuda sarflash, hech bir foydasiz suhbatlar qurish isrofdan boshqa narsa emas.
Yoshlar o‘rtasida eng ommabop sayt – “odnoklassniki.ru” kabi ijtimoiy tarmoqlar loqaydlik, hayosizlik, tubanlik targ‘ibotiga “xizmat” qilmoqda. Yoshlar tafakkurini zaiflashtirishga, ongini zaharlashga qaratilgan buzg‘unchi xabarlar tobora keng tarqalmoqda.
Hozir o‘smir yoshlar ongiga ta’sir qilib, ular qalbiga o‘z buzg‘unchi g‘oyalarini singdirishni yoki to‘g‘ri yo‘ldan ozdirishni maqsad qilgan kuchlar juda ko‘p. Bu holat oddiy kompyuter o‘yinlaridan tortib, Internet saytlari, ijtimoiy tarmoqlar, mobil aloqa dasturlarida ham ochiq ko‘zga tashlanadi. Internet va kompyuter o‘yinlari asiriga aylanish kasalligiga chalingan o‘smirlar hayotdan, ma’naviy qadriyatlardan tamom uzilib, butunlay o‘yinlarga berilishi yoki ball yig‘ishga, qimorga va yutuq-sovg‘a olish kabi o‘tkinchi qadrsiz ishlarga mukkasidan ketishlari mumkin. Bolalar berilib o‘ynayotgan kompyuter o‘yinlarining ildizi-negizida ham xuddi shu illatlar bor.
Miyasida o‘yinlardan tinimsiz zavqlanish hissini tuyayotgan bola uchun bunday “sevimli” mashg‘ulotidan bo‘lak hamma narsa asta-sekin ahamiyatsiz bo‘lib qoladi. Kattalarga qaraganda bolalarda biror narsaga bog‘lanib qolish kuchli, ularning sog‘ligiga yetadigan zarar ham bir necha barobar ko‘p bo‘ladi. Bunday holatning belgilari quyidagilarda ko‘rinadi:
Rossiyaning Yekaterinburg shahridagi o‘yinxonalardan birida 12 soat davomida o‘yin o‘ynagan 12 yoshli bola shifoxonaga hushsiz ketiriladi va kuchli insult xuruji bois olamdan o‘tadi. Vrachlarning fikricha, bu fojiaga bolaning virtual maxluqlar bilan “jang qilishi”ga haddan ortiq darajada kirishib ketgani sabab bo‘ladi. Bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin:
Kompyuter o‘yinlarining bola shaxsiga salbiy ta'siri:
– elektro magnit to‘lqinlaridan nurlanish;
– bola ruhiy zo‘riqish-“stress” ostida qoladi;
– kitobga, o‘qishga qiziqish uning ongidan siqib chiqariladi;
– atrofdagi odamlar bilan muloqotga ehtiyoj yo‘qoladi;
– bolaning ko‘rish qobiliyati juda tezlik bilan pasayadi;
– kamharakatlilik bola umurtqa pog‘onasi va mushaklarining risoladagidek rivojlanmasligiga sabab bo‘ladi;
– tez toliqish holati kuchayib bolaning immuniteti tushib ketadi;
– boshi aylanadigan, ko‘z oldi qorong‘ilashadigan bo‘lib qoladi;
– yurak qon tomir faoliyati tizimi buziladi;
– bolaning dunyoqarashi va fikrlashi keskin tushib ketadi.
So‘nggi vaqtlarda xalqaro maydondagi yangiliklarni kuzatish asosida MDHning qator mamlakatlari, xususan, Ukraina, Qozog‘iston, Rossiya va Qirg‘izistonda o‘smirlar o‘rtasida o‘z joniga suiqasd qilish hollari ko‘payib borayotgani haqida ma’lumotlar berilayotganligiga guvoh bo‘lmoqdamiz. Xo‘sh, ularning bunday qaror qabul qilishlari va yosh umrlarini xazon bo‘lishiga nima sabab bo‘layapti?
Ma’lumotlarga qaraganda, turli ijtimoiy tarmoqlarda «ko‘k kit» nomi bilan razil g‘arazgo‘ylar guruhi mavjud. Ularning soni bitta emas, bir nechta ekani ham ma’lum. Achinarli va tashvishlisi shundaki, ularning g‘alamisliklariga chuv tushayotganlar hayotning achchiq-chuchugi nima ekanini bilmaydigan va dunyoqarashi shakllanish arafasida bo‘lgan o‘smir yoshlardir. Rossiya, Ukraina, Qozog‘iston va Qirg‘izistonning har birida ko‘plab o‘smirlar ushbu o‘yin qurboni bo‘lishga ulgurgan. Ammo, ularning yovuz niyatlari girdobiga chuv tushayotganlar oz emasligini xalqaro yangiliklar dasturlarida ko‘rish mumkin. «O‘lim guruhi»ning topshirig‘i esa, asosan, ertalabki shirin uyqu vaqtida, tonggi 4:20 – 4:50 atrofida berilishi ta’kidlanmoqda. Ularga so‘nggi vazifa berilishida, «bu tush ekani, shartni bajarishi bilan uyg‘onishi va natijasi qanday bo‘lganini bilish mumkin»ligi kabi gipnoz usullaridan foydalanilgani ham xabarlarda aytilmoqda.
Aslida, kompyuterdan to‘g‘ri foydalanilsa u darajada vahimali, xavfli narsa emas. U bolaning bilim olishi, izlanishida foydali vosita bo‘lishi tayin. Buning uchun kompyuter bolaning har tomonlama kamol topishi yo‘lida ishlatilishi zarur. Farzandining istiqbolini, yorqin kelajagini istaydigan har bir Ota-ona tarbiya masalasiga jiddiy e’tibor bermog‘i lozim. Bola tarbiyani turli kompyuter o‘yinlari, Internet va ijtimoiy tarmoqlardan emas, eng avvalo, ota-onalaridan, bobo – momolaridan, ezgulikka, poklikka va ma’naviyatni shakllantiruvchi yaxshi kitoblardan olsin.
REJA:
1. Didaktika – ta’lim nazariyasi, predmeti va vazifalari
2. Didaktikaning asosiy kategoriyalari
3. Pedagogik jarayon tizimining xususiyatlari
4. Sharq va G‘arb mutafakkirlarining didaktik g‘oyalari
5. Ta’lim qonuniyatlari va tamoyillari
Do'stlaringiz bilan baham: |
