O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti qo’lyozma huquqida udk hotamova iroda ibrohimovna

turli xil qo’shilish yo’llari
nuqtai nazaridan qo’shma so’zlar yasash. 
Odatda bu usulga ikkita turni kiritish mumkin: qo’shib yasalgan qo’shma so’zlar 
va yasama holatda bo’lgan qo’shma so’zlar.
Qo’shma so’zlar odatda tilda allaqachon mavjud bo’lgan ikki yoki undan 
ortiq so’zning birga qo’shilib yangi ma’no berishi hisoblanadi. O’zbek tilida 
qo’shma so’zlarning tarkiblari turli usulda qo’shilishini uchratishimiz va 
quyidagicha klassifikatsiya qilishimiz mumkin: 
1. Tarkiblarning biri ikkinchisga taqqoslanish orqali: karnaygul (o’simlik 
nomi–ushbu gul karnayga taqqoslangani uchun shunday nom berilgan), 
otquloq, 
tuyaqush, sheryurak, qo’yko’z. 
2. Qaysidir narsaga tegishli, bog’liq bo’lish orqali: 
gultuvak 
(gul uchun 
idish), molqo’ra, tokqaychi, qiymataxta. Bunday klassifikatsiyani ingliz tilida ham 
uchratishimiz mumkin: 
washing–machine, blood–vessel
(a tube through which 
bloods flows in the body). 
3. Ba’zi bir joylar bilan bog’liq bo’lishi: suvilon (suvda yashaydigan ilon), 
tog’olcha, cho’lyalpiz, qo’qonarava. Bunday turdagi so’zlarni esa biz ingliz tilida 
ham uchratdik: 
zookeeper, postman, house-keeper, head–dress, ear–ring.
(Tursunov va boshqa., 1996, b. 216). 

---

4. Miqdor bilan bog’liqligi: 
besh barmoq, qirqog’ayni. Ingliz tilida: three–
cornered, fifteen–fold, six–fold, five–sided polygon
. 
O’zbek tilida qo’shma so’zlar qo’shimcha ravishda yana quyidagilarga 
bo’linadi:
1)
tarkiblarning mos kelishi: 
to’yboshi, kitobsevar, dunyoqarash
. 
2)
 
ega va kesimning moslashuvi va bog’lanishi natijasiga ko’ra:
kelintushdi, go’shtkuydi, kampiro’ldi (marosim).
Struktura va ma’noviy klassifikatsiyasiga ko’ra endosentrik va ekzosentrik 
qo’shma so’zlar turlari biroz bo’lsada mulohaza qiladigan masala hisoblanadi.