O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti qo’lyozma huquqida udk hotamova iroda ibrohimovna

Ikkinchi 
darajali urg’u ham bo’lib, bu ikkinchi elementning birinchi 
bo’g’iniga tushadi. Uch o’zakdan tashkil topgan qo’shma so’zlarda ikkita ikkinchi 
darajali va bitta bosh urg’u bo’ladi. Ingliz tilida farq bo’lib, ba’zan biz ikkita bosh 
urg’uli 
so’zlarni 
ham 
uchratishimiz 
mumkin, 
masalan, 
costume–built, 
government–owned.
Qo’shma so’zlar fonetikasiga yanada chuqurroq o’rgangan sari biz 
arajtuvchi pauza bo’lmasligi, jaranglilanish va jarangsizlanish hodisasi, 
tovushlarning tushib qolish yoki almashinish kabi ichki jarayonlarini kuzatishimiz 
mumkin.
Orfografik nuqtai–nazaridan qiyoslanayotgan tillarda uch xil yasalish 
usullarini kuzatishimiz mumkin.
1.
Qo’shib yoziladigan qo’shma so’zlar. Bunda qo’shma so’z tarkibidagi 
elementlar qo’shib, ya’ni ajratmasdan yoziladi.
Ingliz tilida: cowboy, cheekbone, lawsuit. 
O’zbek tilida: oqsoqol, meshqorin, gultuvak. 
2.
Chiziqcha bilan yoziladigan qo’shma so’zlar. Odatda qo’shma so’z 
tarkibidagi elementlar chiziqcha bilan ajratib yoziladi. Biroq biz ba’zi hollarda bir 
nechta chiziq bilan ajratib yozilgan qo’shma so’zlarni ham uchratishimiz mumkin.
Ingliz tilida: 
self–righteous, demi–rep, mother–of–pearl, salt–and–pepper.
O’zbek tilida: Amu–Buxoro (kanal nomi).
Biz izlanishlar natijasida shuni kuzatdikki, o’zbek tilida chiziq bilan ajratilib 
yoziladigan so’zlar juda ham kamchilikni tashkil qiladi va bular o’zbek 
tilshunosligida juft yoki takror so’zlar tarikibiga kiritiladi.
3.
Alohida tarkiblari ajratilib yoziladigan qo’shma so’zlar. 
Ingliz tilida: good looks.
O’zbek tilida: sotib oldi.
Shunday qilib, qo’shma so’zlar shunday murakkab va tilshunoslikdagi 
dolzarb muammo sanaladiki, ularni tilshunoslikning deyarli har bir jabhalari 

---

o’rganib chiqadi. Qo’shma so’zlar ham boshqa so’z yasash hodisalari kabi bir 
qancha o’ziga xos klassifikatsiyaga egadir.