O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

Barcha pul 
agregatlari yig’indisi
yalpi
pul 
massasi 
yoki
yalpi
pul taklifini tashkil 
qiladi.
Bizning respublikamizda umumiy pul miqdori quyidagi (tarkib)lar 
asosida hisoblanadi: 
MO - muomaladagi naqd (qog’oz va metall) pullar. 
M1 = MO + aholining joriy hisob varaqalaridagi pul qoldiqlari, 
korxonalarning hisob varaqalaridagi pul mablag’lari, banklardagi talab 
qilib olish mumkin bo’lgan 
pul 
omonatlari. 
M2 = M1 + tijorat banklaridagi muddatli omonatlar va jamg’arma 
hisob varaqalaridagi pullar, ixtisoslashtirilgan Moliyaviy muassasalardagi 
depozitlar va boshqa aktivlar. Mazkur agregat tarkibiga kiruvchi pul 
mablag’larini bevosita bir shaxsdan boshqa biriga o’tkazish hamda 
ayirboshlash bitimlarida foydalanish mumkin emas. Ular asosan 
jamg’arish vositasi vazifasini bajaradilar. 
MZ = M2 + bank sertifikatlari + aniq maqsadli zayom obligatsiyalari 
+ davlat zayom obligatsiyalari + xazina majburiyatlari. 
Bundan ko’rinadiki, pul massasining har bir alohida agregati o’zining 
likvidligi darajasiga ko’ra farqlanadi. 
Likvidlik - bu turli aktivlarning 
o’z qiymatini yo’qotmasdan (
ya’ni
 eng kam xarajatlar asosida) tezlik 
bilan naqd pulga aylana olish q
obiliyat
idir. 
Pullar (metall tanga va 
qog’oz pullar) eng yuqori likvidlikka ega bo’ladi. Mijoz o’zi istagan 
vaqtida olishi mumkin bo’lgan bank-hisob varaqalaridagi pul omonatlari 
ham likvidli hisoblanadi. Pul massasi tarkibiga to’lov vositasi vazifasini 
bajarish layoqati pastroq bo’lgan aktivlar qo’shilib borishi bilan, ularning
 
likvidlik darajasi ham pasayib boradi. 
Naqd pullar rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarida umumiy 
pul massasining 9-10 foizini, bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan mustaqil 
hamdo’stlik davlatlarida 35-40 foizni tashkil qiladi. 

---

280