O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus

Epizootologik ma’lumotlar. Kasallik Yevropaning ko‘pchilik davlatlarida qayd etilgan. 1968-yilda esa virus Daniyadan Chexiyaga otalangan ikralar orqali kiritilgan. Sobiq Ittifoqqa ham ushbu kasallik otalangan ikralar orqali yetib kelganligi aniqlangan.
VGS kasalligi bilan, asosan, gulmohi (ðàäóæíàÿ) turdagi baliqlar kasallanadi. Òabiiy sharoitda gulmohi (daryo gulmohisi), kitlar, xarius hamda pali turidagi baliqlar kasallanadi. Kasallik epizootiya ko‘rinishda kechganida o‘lim 9—78% ni tashkil qiladi. Issiq paytlarda kasallik latent ko‘rinishda kechadi, biroq baliq- larning oziqlanishi va saqlash sharoiti zoogigiyenik talablarga ja- vob bermagan taqdirda kasallik yozda ham avj olib, klinik belgilar bilan kechadi. VGS bilan bir yoshgacha, kattaligi 5—7 sm bo‘lgan gulmohilar zararlanadi. Malyok va segoletkalar hamda katta yoshdagi baliqlar kasallikka ancha chidamli.
Kasallik manbayi — bu kasal baliqlar, uning chiqindilari va o‘liklari. Sog‘lom baliq suv havzalarining suvlari, loyqalari orqali ham kasallikka chalinishlari mumkin. Kasallikning yashirin davri tashqi muhit haroratiga, virusning virulentligiga hamda baliq organizmining rezistentligiga bog‘liqdir. Òabiiy sharoitda, suvning harorati 15—16 °C bo‘lganida inkubatsion davr 7—15 kunga teng, ba’zan bu muddat biroz cho‘zilib, 25 kunni tashkil qilishi mumkin. Eksperimental sharoitda esa kasallikning yashirin davri 2 haftani, qo‘zg‘atuvchini inokulatsiya qilinganda 4 kun va sog‘lom baliq bilan kasal baliqlarning kontaktida bu muddat yana ham qisqa- rishi mumkin. Virusni invitro usulida o‘stirilganda, u 10—15 kunda kasallikni chaqirishi mumkin. VGS bilan kasallangan gulmohi- larda kuchli immunitet hosil bo‘ladi.
Kasallikning klinik belgilari. Kasallik o‘tkir va surunkali hamda
nerv sistemasi faoliyatining izdan chiqishi ko‘rinishida kechadi. Ba’zan esa o‘ta o‘tkir va subklinik (latent) ko‘rinishida ham namoyon bo‘ladi.
Kasallik o‘tkir oqimda kechganida tezlik bilan patologik ja- rayon rivojlanib o‘lim darajasi yuqori bo‘ladi. Kasal baliqlarning tanasida to‘q jigarrang dog‘lar paydo bo‘ladi, bir yoki ikki to- monlama ko‘zi ko‘rmay qoladi (ïó÷åãëàçèå), anemiya va jab- rasida, ko‘zning periokular pardasida gemorragik chiziqlar hosil bo‘ladi. Suzgich apparatining asosi qizil tusga kiradi.
Kasallikning surunkali oqimida esa klinik belgilar sekinlik bilan rivojlanib, o‘lim darajasi ancha past bo‘lishi bilan xarakterlanadi. Òanasi butunlay qorayib ketadi, kuchli ekzoftalmiya holati hamda anemiya kuzatiladi. Bunda jabrasi och qizil yoki oq-kulrang tusda bo‘ladi, ayrim paytlarda esa butunlay oq tusga kiradi. Ba’zan qorin bo‘shlig‘ida suv to‘planadi.
Kasallikning nerv formasida baliqlarning harakatida o‘ziga xos o‘zgarishlarni ko‘rishimiz mumkin. Kasal baliqlar spiralsimon harakat qiladi (suv havzalarining ostida yoki suv oqimiga qarama- qarshi), ba’zan yonboshi bilan bir qancha muddat suzib yuradi. Ularda tanasining qaltirab qolishi, spazmatik holatlarning paydo bo‘lishi kuzatiladi. O‘lim juda ham kam bo‘ladi.
Kasallikning davom etish muddati tashqi muhit sharoitiga, suv havzalarining sanitariya holatiga, texnologik jarayonlarga bog‘liq bo‘ladi. Kasallikning enzootiya ko‘rinishi 1—2 oyda tugaydi.