O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus

Qo‘zg‘atuvchisi. D. renale katta qizil tusdagi parazit bo‘lib, ayrim jinsli. Og‘iz teshigi 12 ta lablar bilan o‘ralgan, ular ikki qator halqaga o‘xshash shaklda joylashgan. Erkaklarning uzunligi 14—40 sm, dumdagi jinsiy burmasi xuddi qo‘ng‘iroqqa o‘xshash shaklda, spikulasi bitta, ingichka uzunligi 5—6 mm. Urg‘ochilar- ning uzunligi 20—100 sm, vulva teshigi qizilo‘ngachning bosh- lang‘ich qismi to‘g‘risida ochiladi. Parazitning tuxumlari oval- simon, diametri 0,077—0,083 mm. Epitelial qobig‘ida yarim yumaloq, unchalik chuqur bo‘lmagan xuddi kissaga o‘xshash mayda chuqurchalar mavjud.
Biologik rivojlanishi. Parazit biogelmint. Asosiy xo‘jayinlari it va boshqa go‘shtxo‘r hayvonlar bo‘lsa, oraliq xo‘jayinlari oli- goxetlar (qurtlar), rezervuar xo‘jayini esa baliqlar.
Jinsiy voyaga yetgan urg‘ochi dioktofimlar o‘zlarining tu- xumlarini hayvonlarning buyragida, siydik pufagida, siydik chiqa- ruvchi kanalida qo‘ygach, ular siydik orqali tashqi muhitga chiqarib tashlanadi. Suvga tushgan tuxumlarning ichida 25—30 kun ichida
lichinka hosil bo‘ladi. Ichida invazion lichinkasi bor bo‘lgan tuxumlarni oraliq xo‘jayinlari alimentar ravishda iste’mol qilishganlarida, ularning ichaklarida tuxumdan lichinka chiqib qorindagi qon tomir ichiga kirib oladi, o‘sadi, rivojlanadi, 45— 60 kun o‘tgach birinchi marotaba tullab II bosqichdagi lichin- kaga, 3,5—4 oy o‘tgach esa ikkinchi marotaba tullab III bos- qichdagi lichinkaga aylanadi. Òanasida invazion lichinkasi bor bo‘lgan oligoxetlarni baliqlar iste’mol qilishganlarida, ularning organizmida dioktofimlar o‘smaydi, rivojlanmaydi, biroq o‘zining hayotchanligini saqlab qoladi. Ana shunday invaziyalangan ba- liqlarni it va boshqa go‘shtxo‘r hayvonlar iste’mol qilganlarida kasallikka chalinadilar. Ichakning devorini teshib to‘g‘ridan to‘g‘ri buyrak tomon harakatlanib, uning parenximasini teshib kirib oladi, o‘sadi, rivojlanadi va 9 oydan so‘ng jinsiy voyaga yetadi. Latent davri 3—5 yil.
Epizootologik ma’lumotlar. Dioktofimozning tabiiy o‘choq-
lari mavjud. Bizda dioktofim lichinkalari Orol dengizida va Aydar- ko‘lda uchraydi.