O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus

Epizootologik ma’lumotlar. Kasallik O‘zbekiston, Rossiyaning
Buryatiya va boshqa viloyatlaridagi chuchuk suv havzalarida tar- qalgan. Kasallik ko‘proq bir yoshgacha bo‘lgan baliqlarda yoz faslining o‘rtalarida uchraydi. Chunki bu davrga kelib baliqlar zoobentoslar bilan oziqlanishga o‘tadi. Invaziyaning ekstensivligi va intensivligi iyun oyidan sentabr oyigacha ko‘tarilib, 80—100% gacha yetadi, intensivligi esa har bir baliqqa yuzdan ortiq nusxani tashkil qiladi. Baliqlar yoshining oshishi bilan invaziyaning in- tensivligi ham oshib boradi. Parazitlarning rivojlanishi bahor-yozgi mavsumda 4—5 oyda yakunlanadi. Yoz oyining oxirida qo‘yilgan tuxumlardan kelgusi yili bahorda parazitlar voyaga yetadi. Ra- fidaskaris lichinkalari bilan zararlanishga ko‘proq cho‘rtanbaliq, sazan, tovonbaliq, ko‘kbo‘yin, qizilko‘z, tarashabaliq, qizilqanot oq ko‘zli turidagi baliqlar moyil.
Kasallikning klinik belgilari. Zararlangan baliqlar oriqlanadi, suvning yuzasida suzib yuradi. Jigarda joylashib olgan lichinkalar jigar to‘qimasini yemiradi, natijada o‘t suyuqligining ajralish
jarayoni izdan chiqadi, o‘t suyuqligi ovqat hazm qilish kanaliga tushmasdan tana bo‘shlig‘iga to‘planadi. Lichinkalarning ta’sirida ichak devori yupqalashadi va oziqani hazm qilish jarayoni izdan chiqadi. Jinsiy bezlarning atrofiyasi kuzatiladi.
Patanatomik o‘zgarishlar. Kitlar rafidaskaridozida, ularning ichaklari yallig‘langan, shilliq pardasida qon quyilgan, anemiya holatida bo‘ladi. Zog‘orabaliq turidagi baliqlarda jigar rangi o‘zgargan, qattiqlashgan, jinsiy bezlar (organlar) atrofiyaga uchragan, ichak devori yupqalashgan, ayrim paytlarda esa ichaklari tiqilib qolgan holatda bo‘ladi.
Òashxis. Baliqlarni yorib ko‘rish asosida qo‘yiladi. Ichki or- ganlarda lichinkalarini, kitlarning ichaklarida esa voyaga yetgan parazitlarni topib tashxis qo‘yiladi.
Kasallikka qarshi kurashish va oldini olish tadbirlari. Hovuz- larda joylashgan va tashib o‘tishga moslashgan kitlar rafidaska- ridozga tekshirilishi shart. Zararlangan baliqlarni sog‘lom suv havzalariga tashlash qat’iyan man etiladi. Hovuzli xo‘jaliklarda kasallik aniqlanganida, barcha yirtqich baliqlar ovlanadi va bun- day hovuzlarga qaytadan, yangidan yirtqich baliqlarni joylashtirish bir yildan so‘ng amalga oshiriladi. Òabiiy nosog‘lom suv havzala- rida rafidaskaridlarga qarshi kurashishning ratsional usuli — bu kitlarni (asosiy xo‘jayinlari) ovlashdir. Ular sonining kamayishi zog‘orabaliqlar rafidaskaridlarning lichinkalari bilan zararlani- shini ham keskin kamaytiradi. Qolgan baliqlar ham ovlanadi, zararlangan baliqlar hovuzlarga kirishining oldi olinadi.
Filometroidoz — bu zog‘orabaliq, sazan va ularning gibridlari bo‘lgan baliqlarning gelmintoz kasalligi bo‘lib, uni Philometridae oilasiga mansub Philometroides lusiana nematodasining jinsiy voyaga yetgan shakli mushak to‘qimasida, teri tangachalardagi kosachalarda, lichinkalari esa ichki organlarda (jigar, buyrak, suzgich pufagi, ichki yog‘ qatlamlarida) parazitlik qilishi oqiba- tida qo‘zg‘atilib, kasallik organizmning umumiy intoksikatsiyasi bilan xarakterlanadi.