O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

-dosh affiksli so‘z yasovchi model
Terminlar hosil qilishda mahsuldor bo‘lib:
ijtimoiy sharoit, umumiy turmush, hamkorlik, hamdo‘stlik ma’noli shaxslar nomini ifodalovchi ot-terminlar yasaydi: yurtdosh («sootechestvennik»), maslakdosh («yedinomishlennik»), quroldosh («drug po orujiya»), kursdosh («odnokursnik»), polkdosh («odnopolchanin») va h.k.;
boshlang‘ich, dastlabki asosdan kelib chiqqan sifat, xususiyatni anglatuvchi terinlarni shakllantiradi: jinsdosh («odnorodniy»), ohangdosh («sozvuchniy»; «garmoniruyushiy»), yo‘ldosh ( med. «platsenta») va h.k.;
ba’zi bir tilshunoslik terminlarini voqelantiradi:: sifatdosh («prichastiye»), ravishdosh («deyeprichastiye»), undosh («soglasniy zvuk»), shakldosh («omonim»), o‘zakdosh («odnokorennoy», «odnokornevoy») va h.k.
Mazkur model o‘zbek tili texnika terminlarini yasashda qatnashmaydi. Ammo botanika terminlari tizimida o‘ta sermahsulligi bilan ajralib turadi: chinniguldosh, ayiqtovondoshlar, boshoqdosh, chuchmomadoshlar, ziradosh, ra’nodosh, tokdosh, gulnavshodadosh va h.k.
-soz affiksli so‘z yasovchi model
Forscha-tojikcha –soz suffiksli mazkur so‘z yasovchi model shaxs nomini ifodalovchi ot-terminlar yasashda nisbatan faolligi bilan ajralib turadi. –soz suffiksi qatnashuvi bilan hosil qilingan qator derivatlarning o‘zbek tili texnikaviy terminologiyasi tizimida nisbatan faol qo‘llanishi kuzatiladi:: samolyotsoz («samolyotostroitel»), kemasoz («sudostroitel»), soatsoz («chasovshik», «chasovix del master»), traktorsoz («traktorostroitel»), raketasoz («raketostroitel»), vertolyotsoz («vertolyotostroitel»), metallsoz («metallist»), asbobsoz («instrumentalshik»), vagonsoz («vagonostroitel»), stanoksoz («stankostroitel») va h.k.
-kar, -kor // -gor affiksli so‘z yasovchi model
Fors-tojik tilidan kirib kelgan ushbu suffiksli model yordamida muayyan kasb-hunar egalarini anglatuvchi terminlar yasaladi: chilangar («slesar»), zargar ( «zolotix del master», «yuvelir»), da’vogar («istets»; «pretendent»), sholikor («risovod»), javobgar («otvetchik»), tadbirkor («predprinimatel»), tajovuzkor («agressor») (Usmonov O.1975; 51-56) va h.k.