O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

-каш аффиксли сўз ясовчи модель
Келиб чиқиши форсча-тожикча ҳисобланувчи –каш аффикси иштирокида ясалган терминлар маълум касб-ҳунар билан машғул шахсни ифодалайди: чизмакаш (1. «чертежник»; 2. «мастерица, занимающеся рисованием узоров для вышивания»), арракаш («пилщик», «распиловщик»), кўчирмакаш («плагиатор») и т.д. Ўзбек тили техника терминларини ҳосил қилишда ўта каммаҳсулдир.
-dor affiksli so‘z yasovchi model
Fors – tojik tilining elementi bo‘lmish –dor sufffiksli ushbu kammahsul model :1) shaxs nomini:: bayroqdor («znamenshik»), nishondor («ordenonosets»); 2) mavjudlik, egalik sifatlarini yasashda qatnashadi: zarbdor («udarniy»); mahsuldor («produktivniy», chiqimdor («ponesshiy rasxodi, trebuyushiy nemalo rasxodov») (Usmonov O.1975; 51-56) va h.k.
-boz affiksli so‘z yasovchi model
Ushbu model ilmiy terminologiya tizimida asl o‘zbekcha (turkiycha), arabcha, forscha-tojikcha hamda ruscha-baynalmilal leksik birliklardan juda oz holatlarda biror-bir narsa bilan qiziquvchi shaxs nomini anglatuvchi terminlarni yuzaga chiqaradi: buyruqboz («byurokrat»), mushakboz («pirotexnik»), safsataboz («pustomelya», «demogog»), miltiqboz («perestrelshik»), ishqiboz («bolelshik»), xotinboz («babnik») va h.k
-do‘z affiksli so‘z yasovchi model
Forscha-tojikcha –do‘z suffiksli mazkur kammahsul model biror - bir narsa, buyumni tikuvchi shaxs nomini bildiradi: mo‘ynado‘z («skornyak»), etikdo‘z («sapojnik»), kavushdo‘z («master, izgotovlyayushiy kojanniye kaloshi»), yelkando‘z («spetsialist po izgotovleniyu parusov») va h.k.
-shunos affiksli so‘z yasovchi model
Kelib chiqishi nuqtai nazaridan forscha-tojikcha hisoblanuvchi –shunos suffiksli bu qolip o‘zbek tili terminologiyasi tarkibida aksariyat rus tilidagi ikkinchi komponenti –ved suffiksli yasamalarga mos tushuvchi, mazmunan shaxs nomini ifodalovchi terminlarni shakllantiradi (Kononov1960; 110): qonunshunos ( «pravoved»), sharqshunos («vostokoved»), mashinashunos («spetsialist po mashinam»), ruhshunos («psixolog»), xitoyshunos («kitayeved»), tilshunos («yazikoved»), eronshunos («iranist»), matnshunos («tekstolog»), siyosatshunos («politolog») va h.k.