O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

lug’aviy ma’nosi
grammatik ma’nosi
Daftarim bor.	o’quv quroli	ot,birlikda, bosh kelishik, ega
Oq paxtalar ochildi.	belgi,rangi	sifat, oddiy daraja, aniqlovchi
Sayrga bordik.	harakat	fe’l, 1-shaxs, ko’plik, yaqin o’tgan zamon fe’li, kesim

So’zning lug’aviy ma’noga qo’shimcha tarzda ifodalaydigan salbiy yoki ijobiy bo’yoqlari hissiy-ta’siriy bo’yoqlari deyiladi. Bu bo’yoqlar har bir so’zda bo’lavermaydi: novcha (bo’yoqsiz) – naynov (salbiy bo’yoq).

So’zning ma’lum uslubga mansubligini ko’rsatuvchi belgi uslubiy belgi deb ataladi (uslublar haqida keyingi ma’ruzlarda so’z yuritamiz): ozod (uslubiy betaraf) – hur (badiiy uslub). Mustaqil so’zlar ham lug’aviy, ham grammatik ma’nolarga ega, yordamchi so’zlar esa faqat grammatik ma’noga ega bo’ladi. So’zning lug’aviy ma’nosi leksikologiyada, grammatik ma`no esa grammatikada o’rganiladi.

Ayrim so’zlar ko’p ma’noni, ba’zi so’zlar esa bir ma’noni bildiradi. Bir necha ma’noni bildiradigan so’zlar ko’p ma’noli (polisemantik) so’zlar deyiladi: toshyo’l, toshyurak. Bunda tosh so’zi ko’p ma’noli so’zdir. Polisemiya (ko’p ma’noli) tildagi deyarli barcha turkum so’zlarga xosdir. Ko’p ma’noli so’zlar qancha ma’noga ega bo’lmasin, bu ma’nolar o’zaro bog’langan bo’ladi. Shu xususiyat ko’p ma’noli so’zni omonimlardan farqlaydi. Omonimlar boshqa-boshqa so’zlar bo’lgani uchun ularning ma’nolari o’rtasida bog’lanish bo’lmaydi. Ko’p ma’noli so’zlar o’rtasida aloqa uzilsa, omonim vujudga keladi: kun –quyosh, kun- sutkaning yorug’ qismi.

Birgina ma’noni bildiradigan so’zlar bir ma’noli (monosemantik) so’zlar deyiladi. Qush, chumchuq kabilar bir ma’noli so’zlardir.

Yasovchi affikslarning ko’p ma’noligi sababli yasama so’z ko’p ma’noga ega bo’lishi ham mumkin: Yog’li qo’lini sochiqqa artdi. Yog’li palov.