O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

O`zbek tilidagi atamasi	Rus tilidagi atamasi
Ingliz tilidagi atamasi
Arxaik – hozirdamavjudbo’lgannarsa – hodisalarningeskiribqolganatamalaridir.	Архаик
Antonim – qarama – qarshi, zidma’noliso’zlar.	Антоним
Aniqlovchi – gapdagibirorbo’lakningbelgisiniyokibirnarsa – buyumningboshqasigaqarashliekanliginibildiruvchibo’lak.
Assimiliatsiya – qatorkelgannutqtovushlariningbir – birigata’sirqilibo’zigamoslashtirishi.	Ассимиляция
Alfavit – muayyan tartibda joylashtirilgan harflar yig’indisi.	Алфавит
Abbrivatsiya – qisqartma so’zlar yasash.	Аббривация
Bo’g’in – o’pkadanchiqayotganhavoto’lqinigabirzarbberishbilanaytiladigantovushyokitovushlaryig’indisi.	Слог
Dialekt – sheva va lahja tushunchalarining birgalikdagi ifodasi.	Диалект
Dissimiliatsiya – ikkita o’xshash tovushning noo’xshash bo’lib qolishi.	Диссимиляция
Etimologiya– so’zlarningpaydobo’lishinio’rganuvchisoha.	Этимология
Ega –gapningkimyokinimahaqidaekaninibildiruvchibo’lak.	Подлежащее
Fonetika – grekchaphone – tovushso’zidanolinganbo’lib, tilshunoslikningnutqtovushlarinio’rganuvchibo’limidir.	Фонетика
Frazeologiya – biron – bir tildagi iboralarni o’rganuvchi bo’lim.	Фразеология
Frazeologikchatishma– so’zbirikmasitartibidabo’lib, birso’zo’zma’nosida, ikkinchiso’zesako’chmama’nodaqo’llaniladi.
Frazeologikqo’shilma – gaptartibidabo’lib, bo’lishimumkinbo’lmaganfikrifodalovchiko’chmama’nolikbirlik.
Fonetikyozuv – so’zvaqo’shimchalarningma’lumbirqoidagamuvofiqyozilishi.	Фонетическое написание
Fe’l – harakatma’nosiniifodalovchiso’z.	Глагол
Fe’lnisbati – ish – harakatbilanuningbajaruvchisiorasidagimunosabatningifodalanishi.
Fe’l zamonlari – ish – harakatning paytga munosabati.	Время глагола
Fe’lmayli– so’zlovchiningish – harakatgamoyilligi.
Grammatika – so’zvagaplarningyuzagakelishihaqidagibarchama’lumotlarnio’rgatuvchitilhaqidagifanningbo’limi.	Грамматика
Gapbo’laklari – o’zarotobebog’langanso’zyokiso’zbirikmasi.	Части предложения
Harf – ma’lum bir tovush uchun olingan maxsus shakl, belgi.	Буква
Hol – fe’l – kesimga bog’lanib, uning belgisini bildirgan bo’lak.	Обстоятельство
Ibora – ko’chmama’nodaqo’llanuvchiso’zlar.
Jargonlar – qiziqishlari, mashg’ulotlariumumiybo’lganma’lumbirguruhgategishliso’zlar.	Жаргоны
Kesim – egahaqidagixabarnibildiruvchibo’lak.	Сказуемое
Ko’chirmagap – o’zgalarninggapinihecho’zgarishsizberish.
Lahja – bir – biriga yaqin bo’lgan shevalar yig’indisi.
Lingvistika – grekcha tilshunoslik degan ma’noni bildiradi. Fe’l va nutq haqidagi barcha fanlarni umumlashtiruvchi nom.	Лингвистика
Leksika – grekcha “lexis – so’z” deganma’nonibildiradi.	Лексика
Leksikologiya – grekcha “lexicos – so’z, tushuncha”, “logos – ta’limot” ma’nolarinibildiradi. So’zlarningtub, lug’aviyma’nolarinivaso’zlardagima’nosiljishlarni, ma’noko’chishlarnihamdaso’zlarningshaklvama’nomunosabatigako’raturlarinio’rganuvchibo’lim.	Лексикология
Leksikografiya – grekcha “lexicos – so’z, tushuncha”, “grafos – yozmoq” deganma’nolarnibildiradi. Biror- birtildagibarchaso’zlarnilug’attartibidaumumlashtiribo’rganuvchibo’lim.	Лексикография
Metateza – yonma – yon kelgan undosh tovushlarning o’rin almashinuvi.	Метатеза
Modal – so’zlovchining o’z fikriga bo’lgan munosabatini ifodalash.	Модаль
Monosemantik – grekcha “mono – bir”, “sema – ma’no” demakdir. Tildagi bir ma’noli so’zlar.	Моносемантический
Morfemika – so’z tarkibi.	Морфемика
Morfologiya– grammatikaningbirqismibo’lib, so’zturkumlarinio’rganadi.	Морфология
Neologizmlar – grekcha “neo – yangi”, “logos – ta’limot” so’zlaridanolinganbo’lib, yangipaydobo’lganso’zlardir.	Неологизмы
Nutq – fikrning til orqali ifodalanishi.	Речь
Nutqtovushlari – nutqa’zolariorqaliifodalanuvchitovushlar.	Звуки речи
Nutqorganlari – nutqtovushlariniifodalovchiorganlar.	Органы речи
Nutqmadaniyati – mantiqiyizchillikka, adabiytilme’yorlarigarioyaqilganholdato’g’ri, aniqvayoqimliso’zlash.	Культура речи
Orfoepiya – grekcha “orfo – to’g’ri”, “epos - nutq” deganma’nolarnibildiradi. Tilshunoslikning to’g’ri talaffuzni o’rganuvchi bo’limi.	Орфоэпия
Orfografiya– grekcha “orfo – to’g’ri”, “grafos – yozmoq” deganma’nolarnibildiradi. Tilshunoslikning to’g’ri yozish qonun – qoidalarini o’rganuvchi bo’limi.	Орфография
Omonim – shakldosh so’zlar.	Омоним
Ot – nomlash xususiyati mavjud so’zlar.	Существительное
Olmosh – ma’lumbirturkumgamansubso’znibutunlayboshqaxususiyatliso’zbilanalmashtiruvchiso’z.	Местоимение
Paronim – bir – biridanbirtovushorqalifarqlanuvchiso’zlar.	Пароним
Polisemantik– grekcha “poli – ko’p”, “sema – ma’no” demakdir. Tildagiko’pma’noliso’zlar.	Полисемантический
Punktuatsiya – tinish belgilarning ishlatilish tartibini o’rgatuvchi bo’lim.	Пунктуация
Ravish – ish – harakat va holatning belgisini bildiruvchi so’z.	Причастие
Runikyozuv – Rimyozuvlarigao’xshabyoziladiganyozuvlar.	Руническая письмо
Sifat – belgi – xususiyatniifodalovchiso’z.	Определение
Sinonim – ma’nodosh so’zlar.	Синоним
Singormanizm – unli tovushlar moslashuvi, ohangdoshligi, uyg’unligi.	Сингорманизм
Sintagma – ma’lumbirto’xtamorasidagibo’lak (so’z) .	Синтагма
Sintaksis – grammatikaningbirqismibo’lib, gapvauningturlarinio’rganadi. Son – son – sanoqma’nosiniifodalovchiso’z.	Синтаксис
Stilistika – uslubiyat.	Стилистика
Talaffuz – biron – birtovushyokitovushlaryig’indisiningma’lumbiralohidaohangbilanaytilishi.
Taqlid – biron – birtovushyokiholatnitakrorlabko’rsatishyokitalaffuzqilish.
Tarixiyso’zlar – iste’moldanbutunlaychiqibketganso’zlar.	Исторические слова
Tasviriy ifoda – narsa – buyumning nomini aniq atamay, uni boshqa vositalar orqali atalishi.
Terminologiya – grekcha “termin – atama”, “logos – ta’limot” so’zlaridan olingan. Tilshunoslikning biror– bir sohaga oid ilmiy atamalarni umumlashtiruvchi bo’limi.	Терминология
To’ldiruvchi – gapdagibirorbo’laknito’ldirib, ungaboshqaruvyo’libilantobeholatdabog’langanbo’lak.	Дополнение
Turlanish – otturkumigamansubso’zlarningkelishikqo’shimchalariniolibo’zgarishi.
Undalma – so’zlovchining nutqi qaratilgan shaxsni bildirgan so’z.
Unli tovushlar – sof ovozdan hosil bo’ladigan nutq tovushlari.	Гласные звуки
Undoshtovushlar – ovozvashovqinningo’zarobirikishidanhosilbo’ladigannutqtovushlari.	Согласные звуки
Undov – his – hayajonni ifodalash.
Urg’u – so’zbo’g’inlaridagiunlitovushlardanbiriningyokigaptarkibidagiayrimso’zningboshqalariganisbatankuchliroqovozbilanaytilishi.	Ударение
O’zak – lug’aviyma’nobildirib, ma’nolibo’laklargabo’linmaydiganqism.	Корень
O’zlashtirmagap – o’zgalarningshaklio’zgartirilib, mazmuniifodalangangap.
Sheva – ma’lumbirhududgategishliso’zlar.

Mundarija

Kirish..............................................................................................................4

1-mavzu:: O’zbek tili –Davlat tili……………………..…………………..5

2-mavzu: Dunyo tillari. Til va nutq………………………………………8

3­-mavzu: O’zbek adabiy tili va shevalari………………………………..11

4-mavzu: Leksikologiya So'zlarning shakl va ma'nomunosobatiga ko'ra turlari. Sinonim,omonim,antonym va paronim so'zlar………………...14

5–mavzu: So`zlarining shakl va ma`no munosabatiga ko`ra turlari…..16

6- Mavzu: Leksikologiya. Lug’at va uning turlari……………………...18

7-mavzu: Terminologiya. Ixtisoslikka oid atamalar ustida ishlash……21

8-mavzu: So’z va unung qo’llanilishi…………………………………….22

9-mavzu: Frazeologiya.Ibora va tasviriy ifoda………………………….24

10-mavzu:Fonetika. Nutq shakllari va ularning rivojlanishi…………..26

11-mavzu: Nutq tovushlari.Unli va undosh tovushlar tasnifi.................28

12-mavzu: Bo’g’invauningturlari………………………………………..30

13-mavzu: Urg’u. Uning turlari va nutqda qo’llanilishi..........................32

14-mavzu: O’zbek yozuvi tarixidan……………………………………..33

15-mavzu: Alifbo. Tovush va harf………………………………………38

16-mavzu: Orfoepiya. Talaffuz qoidalari………………………………39

17-mavzu: Orfografiya. Imlo va uning qoidalari………………………42

18- mavzu: Konstitutsiya-qomusimiz…………………………………...44

19- mavzu: Morfemika. So`z aysalishi va tuzilishi……………………..45

20-mavzu: Grammatika. So`z turkumlari………………………………47

21-mavzu: Ot va uning grammatik xususiyatlari………………………49

22-mavzu: Otlarning yasalishi…………………………………………...51

23-mavzu: Otlarda egalik va kelishik kategoriyasi……………………..56