O’zbek tili adabiyoti uslubiyoti kafedrasi

Ko’p ertak eshitgandim Fikrimni tortar edi

So’ylab berardi buvim. Havasim ortar edi.
Hamid Olimjon va xalq og’zaki ijodi.Xalq og’zaki ijodining go’zal namunasi bo’lgan “Malikai Husnobod” ertagi asosida “Oygul bilan Baxtiyor” dostonini yaratdi. Doston orqali Vatanni sevish, uni qadrlash, uning kelajagi uchun kurashish lozimligi asardan bo’rtib ko’rinadi. Asarda shoir o’z maqsadini amalga oshirish uchun yaxshilik bilan yomonlikni, adolat bilan xudbinlikni qarama-qarshi qo’yadi. Xalq ertagidan farqli ravishda dostonda mehnatkashlarning ozodlik uchun qahramonlarcha olib borgan kurashlari o’z ifodasini topgan.
Asarda xalq kurashi va qo’zg’oloni Darxon va uning qizi Oygul boshchiligida namayon bo’ladi. Oygul faqat go’zalligi bilan emas, jasur, aqlli, xalqparvar ayol timsoli sifatida ham o’quvchida unga nisbatan chuqur muhabbat uyg’onadi. Oygul podsholarning mol-dunyosidan ozodlikni afzal ko’radi.
Ma‘lumki, xalq og’zaki ijodida yengilmas, suvga chukmas, o’tda yonmas, o’q teshmas kabi iboralar ishlatiladi. Shoir bunday iboralarni Oygulni Jayxun baliq yutganda tirik qolish voqeasida qo’llaydi. Oygul jasorati va shijoati bilan xalq qahramoni To’marisni eslatadi. Shoir uning go’zal va yoqimli tasvirini mahorat bilan tasvirlaydi :
Oygul turishi bilan
Saroy charaqlab ketdi.
Hammayoq bo’lib ravshan
Uylar charaqlab ketdi
Oy deganda yuzi bor
Kun deganda ko’zi bor,
Go’zal, dono Oygulni
Bu barno bahor gulni
El sevar edi jondan.
Dostonda keksa Darxon obrazi jabr - zulmga qarshi ozodlik uchun kurash olib borgan isyonchilarning boshlig’idir. U zulmga va nohaq qon to’kilishiga qarshi kurashuvchi isyonkor. Isyonkorlik sabablari shunday tasvirlanadi :
Darxon so’z boshlab dedi:
“Men va qizimdan boshqa
O’lmagan qul qolmadi
Kirib shunchalik yoshga
Ko’rmovdim shuncha qonni
Shuncha zoru-fig’onni.
”Jangchi Tursun” balladasida vatanparvarlikni ulug’lanishi.
1942 yilda H.Olimjon “Jangchi Tursun” balladasini yaratdi. Vatanning har bir tuprog’i muqaddas. Uni asrash, himoya qilish, kerak bo’lsa fido qilish g’oyasi balladada o’z ifodasini topgan. Shoir balladani yozishdan bir oy oldin “Onaning nomusi” ocherkini yozib, harbiy xizmatdan qochgan Ortiqning onasi Iqlimaxonning “qochib tirik qolgandan o’lganing yaxshi ” degan o’zbek ayolining vatanparvarligi hikoya qilingan edi. Bu voqea balladaning yaratilishi uchun turtki bo’ldi. “Jangchi Tursun” balladasi shoirning mahorat bilan yaratilgan asaridir.
Balladada lirik qahramon shoirning o’zi, hikoyachi sifatida gavdalanadi. Shuningdek, Tursun va Ona obrazi mavjud. Voqea front va mamlakat ichkarisida sodir bo’ladi. Tursun oddiy jangchi. Biroq u Vatan oldidagi burchini unutadi, o’z hayotini saqlab qolishga, qochishga harakat qiladi. Shu payt onasidan xat keladi.Shu xat bilan asarning tuguni tugiladi, ona o’g’liga murojaat qiladi :
Ona o’g’liga insoniylik burchini eslatadi, or-nomusli, Vatanni himoya qilishga da‘vat etadi : Xalqing uchun to’kkali
Yo’qmi bir qoshiq qoning?
Vatanning tuprog’idan
Shirin ekanmi joning?
Ona so’zlari jangchiga buyruqdek tuyuladi, qo’rquvni unutadi. Ona mardlik va vatanparvarlik timsolidir:
Hamid Olimjon ijodiy merosi. O’zbek xalq og’zaki ijodi durdonasi “Alpomish” dostonini birinchi marta 1938 yilda nashrga tayyorlagan. 1939 yildan 1944 yilgacha O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasiga rahbarlik qildi. Ikkinchi jahon urushi yillarida shoir “Muqanna” nomli she‘riy dramasini yaratdi. Shuningdek, “Jangchi Tursun” balladasi bilan bir qatorda “Roksananing ko’z yoshlari” balladasi ham mash‘hum urush yillarini aks ettiradi. Iste‘dodli shoir 1944 yil 3 iyulda avtombil halokatiga uchrab vafot etdi. Xalq baxtini kuylagan shoir aytgan edi :
Xalqqa ayting, men aslo o’lganim yo’q,
Yov qo’lida taslim ham bo’lganim yo’q.
Men elimning yuragida yashayman,
Erk deganning tilagida yashayman.