Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

Atamalar túsindirmesi
:
Bakalavr 
— (
lat. 
Baccalaureus) Joqarı bilimlendiriw baǵdarlama-
sınıń birinshi basqıshın tamamlaǵan studentlerdiń ilimiy dárejesi.
Magistr 
— (
lat.
– baslıq, ustaz) ayırım ellerde bakalavr hám ilim 
doktorı ortasındaǵı ilimiy dáreje. Tayanısh joqarı tálim kursınan 
keyin qosımsha baǵdarlama orınlaǵan, arnawlı imtixanlardı tap-
sırǵan hám belgili ilimiy jumıstı qorǵaǵan shaxslarǵa beriledi.

---

81
VI BAP.
 ǴÁREZSIZLIK JÍLLARÍNDA ILIM-PÁN HÁM 
SPORTTÍŃ RAWAJLANÍWÍ 
12-tema.
 Ózbekstanda ilim-pán 
Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında ilim-pán
. Júzege kelgen jańa 
tariyxiy shárt-sharayat ilim-pán tarawın túp-tiykarınan reformalawdı 
talap etti. Sebebi, áhmiyetli ilimiy-texnikalıq mashqalalardıń sheshiliwi 
respublikanıń rawajlanıwın támiyinler edi.
Eń dáslep, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 1992-jılı marttaǵı 
pármanı menen ilimiy kadrlar tayarlawdı támiyinlewshi wákillikli 
uyım — Joqarı attestaciya komissiyası (JAK) shólkemlestirildi.
Prezidenttiń 1992-jıl iyuldegi «Ilim-pándi mámleketlik jolı menen 
qollap-quwatlaw hám innovaciya xızmetin rawajlandırıw haqqında»ǵı 
pármanı tiykarında respublika alımların shet mámleketlerge tájiriybe 
arttırıwǵa jiberiliwi jolǵa qoyıldı. Ilimiy nátiyjelerdi ishki hám sırtqı ba-
zarǵa alıp shıǵıw menen shuǵıllanıwshı Respublika ilimiy islenbelerdi 
innovaciya kommerciyalıq orayı Ilimler akademiyası quramında dúzildi.
1997-jılı Xorezm Mamun akademiyası qayta tiklenip, Ózbekstan 
Ilimler akademiyasınıń regionallıq bólimi sıpatında shólkemlestirildi.
2000-jılı Ilimler akademiyası Shıǵıstanıwshılıq institutınıń qol-
jazbalar fondı dúnyanıń eń bay qoljazbalar ǵáziynesinen biri sıpatında 
YuNESKO mádeniy miyrası dizimine kirgizildi.
Ózbekstan Respublikası Preziden-
tiniń 2006-jılı avgusttaǵı «Ilim hám 
texnologiyalar rawajlanıwın muwa-
pıqlastırıw hám basqarıwdı jetilistiriw 
ilajları haqqında»ǵı qararına muwapıq 
Ministrler Kabineti janında Ilim 
hám texnologiyalardı rawajlandırıwdı 
muwapıqlastırıw 
komiteti 
dúzildi 
(búgingi kúnde ministrlik). Komi-
tetke ilim hám texnologiyalardı 
rawajlandırıwdıń tiykarǵı baǵdarların 
islep shıǵıw, akademiyalıq hám joqarı 
bilimlendiriw 
mákemeleri 
ilimin 
Innovaciyalıq ideyalar, texnologiyalar 
hám joybarlar Respublika 
yarmarkası
6 – Ózbekstan tariyxı, 11-klass

---

82
integraciyalasıwına, ilimiy tarawdaǵı xalıqaralıq birge islesiwdi rawajlan-
dırıwǵa járdemlesiw sıyaqlı wazıypalar belgilep qoyıldı.
2008-jıldan berli Tashkentte innovaciyalıq ideyalar, texnologiyalar 
hám joybarlar yarmarkası ótkizilip kelinbekte. 2008 — 2015-jıllar 
dawamında ótkerilgen I — VIII yarmarkalar sheńberinde jámi 4000 
nan artıq islenbeler usınıldı. 2008-jıldan baslap ulıwma qunı 113 mlrd. 
sumnan artıq bolǵan 3000 nan zıyat shártnamalar dúzildi.
Ózbekstan ilimpazları demokratiyalıq hám huqıqıy jámiyettiń 
ruwxıy-aǵartıwshılıq hám mádeniy rawajlanıwın izertlew, innovaciyalıq 
ekonomikanı qáliplestiriw, energiya hám shiyki zattı únemlew, 
málimleme hám málimleme-kommunikaciya, ximiya, bio- hám 
nanotexnologiyalardı rawajlandırıw, awıl xojalıǵı, ekologiya hám 
qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw, medicina, farmakologiya, geologiya, 
geofizika, seysmologiya boyınsha belgili jetiskenliklerge erisip kelmekte.
Arxeologiya ilimi tarawında da belgili ilgerilewler boldı. Sonıń 
ishinde, 2002-jıldan «Ózbekstanda arxeologiyalıq izertlewler» jıllıq 
toplamı, 2010-jıldan bolsa «Ózbekstan Arxeologiyası» ilimiy jurnalı 
baspadan shıǵa baslandı. Arxeologiyalıq izertlewler nátiyjesinde bir qatar 
áyyemgi qalalardıń jasları anıqlanıp, olardıń yubileyleri belgilendi.
Búgingi kúnde ilimniń basqa baǵdarlarındaǵı ilimpazlar da úlken 
nátiyjelerdi qolǵa kirgizbekte. Ilimler akademiyası Ósimlik zatları 
ximiyası institutı tárepinen tayarlanǵan 10 jildlik «Tábiyiy birikpeler 
(Ósimlik qorları: dúzilisi hám qásiyetleri)» atlı bahalı maǵlıwmatnama 
inglis tilinde Londonda baspadan shıqtı. Bul ilim-pán tarawında 
xalıqaralıq birge islesiwdiń rawajlanıp atırǵanınan derek beredi.
Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında bir ǵana Ilimler akademiyasınıń 
ilimiy ónim eksportı 8,2 esege kóbeydi
.