O‘zbek punktuatsiyasi va uslubiyati dars rejasi

FAN: HOZIRGI O‘ZBEK TILI

• 1-MA’RUZA:

O‘ZBEK PUNKTUATSIYASI VA USLUBIYATI

DARS REJASI:

1. Punktuatsiya haqida tushuncha.
2. O‘zbek punktuatsiyasi tarixiga nazar.

PUNKTUATSIYA HAQIDA

PUNKTUATSIYA HAQIDA
Punktuatsiya termini lotincha (lot. punctum — nuqta; kichkina dogʻ) so‘zdan olingan bo‘lib, aslda nuqta, o‘rin, joy tushunchalari bilan bog‘langan bo‘lsa ham, tilshunoslikda nutq oqimidagi intonatsion-prosodik to‘xtamlarni, yozuvda ifodalanadigan shartli belgilar yig‘indisini (tinish belgilarini) anglatadi. U:

• alifbodan tashqari boʻlgan grafik belgilar (tinish belgilari) tizimi boʻlib, grafika va orfografiya (imlo) bilan birgalikda yozma tilning asosiy vositalarini tashkil etadi.
• yozma matnni punktuatsion rasmiylashtirishni tartibga soluvchi, har bir til uchun tarixan shakllangan qoidalar, meʼyorlar;
• P. tizimi qonuniyatlarini, shuningdek, tinish belgilarining qoʻllanish meʼyorlarini oʻrganadigan tilshunoslik boʻlimi.

TINISH BELGILARINING VAZIFASI

• Yozuv matnida leksik va sintaktik vositalar bilan ifodalanishi mumkin bo‘lmagan ma’noni, ma’no ottenkalarini ifodalash uchun ishlatiladi.
• Yozuvning ekspressiv-uslubiy rang-barangligini ta’minlaydi.
• "Yozma nutqning tushunilishini osonlashtirish uchun qo‘llaniladi" (Baduen de Kurtene) va uni oydinlashtiradi, aniqlik kiritadi.

SIZ AHMOQ ODAM EMASSIZ

• Kunlardan bir kuni Afandi katta bir amaldorni “Siz ahmoqsiz!” deb ranjitibdi. Amaldor uni qoziga boshlab boribdi. Qozi amaldorning xizmatlarini Afandiga yaxshilab tushuntiribdi. Nasihat qilibdi. Soʻzining oxirida Afandiga amaldorga qarab “Siz ahmoq odam emassiz”, – deyishni buyuribdi. Afandi shu zahoti qozining buyrugʻini bajarib: “Siz, ahmoq, odam emassiz!” – degan ekan…

WOMAN, WITHOUT HER MAN, IS NOTHING (erkak kishining o‘rni ta’kidlangan)

• WOMAN, WITHOUT HER MAN, IS NOTHING (erkak kishining o‘rni ta’kidlangan)