O‘zbek punktuatsiyasi va uslubiyati dars rejasi

HOZIRGI O‘ZBEK TILIDA TINISH BELGILARI, ULARNING NOMLANISHI VA SHAKLI QUYIDAGICHA:

№	NOMI	SHAKLI
1.	Nuqta	.
2.	So‘roq belgisi	?
3.	Undov belgisi	!
4.	Nuqtali vergul	;
5.	Ko‘p nuqta	...
6.	Vergul (qo‘sh vergul)	, ,,
7.	Ikki nuqta	:
8.	Tire (qo‘sh tire)	–
9.	qavs (qo‘sh qavs)	( )
10.	Tirnoq (qo‘sh tirnoq)	“”

Tinish belgilari oʻz vazifasiga koʻra, 2 ga boʻlinadi:

• chegaralovchi tinish belgilari — qavs, qoʻshtirnoq, yagona qoʻshaloq belgi sifatida qoʻllanuvchi vergul, ayni shu vazifadagi tire;
• ajratuvchi tinish belgilari — nuqta, soʻroq va undov belgilari, vergul, nuqtali vergul, ikki nuqta, tire, koʻp nuqta.

Tinish belgilari tuzilish jihatdan ham 2 ga boʻlinadi: 

• bir elementli— vergul, tire, nuqta;
• koʻp elementli – so’roq, undov belgilari, ikki nuqta, nuqtali vergul, qavs, koʻp nuqta qoʻshtirnoq.

Qoʻllanish oʻrniga koʻra, tinish belgilari 3 guruhga boʻlinadi:
a) gap oxirida qoʻllanadigan – nuqta, soʻroq va undov belgilari;
b) gap oʻrtasida qoʻllanadigan – vergul;
d) aralash, yaʼni gapning turli oʻrinlarida qoʻllaniladigan – tire, ikki nuqta, qoʻshtirnoq, qavs, ko’p nuqta.
Adabiyotlar:
1. Husan g‘oziyev. o‘zbek punktuatsiyasining tarixiy taraqqiyoti. Toshkent, 1979.
2. Jabbor Оmоnturdiyеv, Аnvar Оmоnturdiyеv. Hоzirgi o‘zbеk аdаbiy tili (qo‘shma gap va punktuatsiya). Tеrmiz, 2011.
3.https://pickwriters.com/blog/interesting-facts-about-punctuation- in-different-languages

•