O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni 1-mavzu: 1-modul. Fanga kirish. Maqomlar tarixidan

2. Maqomi Navo. “Navo” so‘zi kuy, ohang, mungli kuy ma’nolarida ke- ladi, ya’ni “navo chekish” demakdir. (Navoiy xam o‘z taxallusini shu so‘zdan olib, gul (mahbub) ishqida navo chekuvchi bulbul ma’nosida ishlatgan edi). Navo ham qadimiy maqomlardan biridir. Uni “Nag‘mai Dovudiy” deb ham ataganlar. Bu xaqda XVI - XVIII asr manbalarida rivoyat va afsonalar keltiriladi.

Bu tovushqator eoliy deb atalgan tabiiy (minor) ladga mos keladi.

3. Maqomi Buslik. Musiqaga oid risolalarda ko‘rsatilishicha Buslik so‘zi Abu Salik ismidan olingan (shu lad tovushqatoriga xos ashulani ijro etuvchi xonandaga nisbatan berilgan maqom nomi).

Maqomi Buslikning tovushqatori frigiy deb atalgan tabiiy ladga mos keladi.

4. Maqomi Rost. Rost so‘zi o‘zbek, tojik xalqlarida rost, ya’ni mos keladigan ma’noda ishlatiladi. XVI - XVII asr musiqa risolalarida ko‘rsatilishicha, ko‘pchilik kuy va ashulalar shu lad tovushqatorining dastlabki pardasidan boshlanib, ularning ko‘pi shu ladga mos kslgani uchun ham Rost nomini olgan. Shu sababli Rost maqomini «ummul-advor», ya’ni jam’ doiralarining onasi, deb ataganlar.