O`zbek abiyotshunosligi” kafedrasi «O‘zbek folklori»

Tarixiy qo‘shiqlar. O‘zbek xalq og‘zaki ijodidagi tarixiy qo‘shiqlar bevosita bugungi kun repertuarida nisbatan kam uchraydigan ijro namunasidir. O‘tmishda tarixiy qo‘shiqlar ommaviy janr hisoblanganiga shubha yo‘q. Bir tomondan, Mahmud Koshg‘ariyning «Devonu lug‘oti-t-turk» asaridagi Alp Erto‘nga marsiyalarini ham tarixiy qo‘shiqlar sirasiga qo‘shish mumkin.
XX asr boshlarida Namoz boshlagan harakatlar xalq tilida doston bo‘lgan.
Namoz yoki Niyozga bag‘ishlab qo‘shiqlar vujudga kelgan. Keyinchalik Isfandiyor va uning amaldorlari kirdikorlarini fosh etuvchi to‘rtliklar yaratilgan:
Isfandiyor xon bo‘ldi,
Bag‘rimiz to‘la qon bo‘ldi. Azroildan kam emas, Olajagi jon bo‘ldi.
Bu to‘rtliklar xalq ijtimoiy hayotining hamrohi bo‘ldi. Tarixiy vaziyatga nisbatan ifodalangan g‘azab va xonga nisbatan nafrat zamonga xalq bergan baho darajasida edi. Aniqrog‘i, jazolov hukmi bo‘lib jarangladi.
Umuman, XX asrning 15-25-yillari o‘rtasida yaratilgan tarixiy qo‘shiqlar son jihatdan ko‘p, sifat jihatdan mazmunli edi. Ehtimol, bu holat yurtimiz tarixiga oid turli yo‘nalishdagi tarixiy voqyealarning ko‘p ro‘y berganiga bog‘liqdir. Isfandiyor, Said Ahmad, Nikolay kabi podshoh va xonlarning adolatsizligi va bosqinchilik urushlariga bo‘lgan keskin qoralovchi ayblar mazkur qo‘shiqlarning bosh mazmunini tashkil qildi.
Shunday qilib, tarixiy qo‘shiqlar bevosita aniq voqyea hodisa yoki aniq qahramon ishtirok etgan tarixiy davr haqida yaratilgan asar namunasi hisoblanadi.
Keys topshirig`i: Lirik qo‘shiqlar tarkibidagi olma, ro‘mol, tol, tog‘, g‘oz, o‘rdak, oq, qizil,qora obrazlarining ramziy ma'nolarini bilasizmi, ularning boshqa janrlar tarkibidagi tub ma'nosi lirik qo‘giqlar tarkibidagi ma'noga uyg‘unmi, o‘zgacha bo‘lsa nima sababli bu holatlar yuzaga kelgan?
Nazorat savollari

3. 
   Lirik qo‘shiqlarning tadqiq etilishi va chop qilish tajribalari haqida nimalarni bilasiz?
   
4. 
   Xalq lirikasi genezisi va tadrijiy bosqichlari yuzasidan qanday tajribalarni bilasiz?