O'yinlar nazariyasining zamonaviy matematika va iqtisodiyotda tutgan o'rni

{3; 2}
vaziyat). 
3.1-misol.
"Bozordagi aldov (xaridor va sotuvchi)" (Vasin, 2005). Xaridor 
(2-o'yinchi) olma sotib olish uchun bozorga keladi. Sotuvchi (olma sotuvchi) (1-
o'yinchi), prujinali tarozidan foydalanadi. Unda ikkita strategiya bor: 
1) 1 kg olmani tarozida halol o‟lchash; 
2) tarozi prujinasini burab, xaridorni 200 grammga aldash. 
Ushbu strategiyalarni mos ravishda "halollik" va "aldov" deb ataymiz. 
Xaridorning ham ikkita strategiyasi bor: 
1) sotuvchiga ishonib, pulni to'lash va ketish; 
2) sotib olingan olmalarni nazorat tarozida tortish va agar aldangan bo'lsa, 
ma‟muriyatga shikoyat qilish. 

---

Ushbu strategiyalarni mos ravishda "ishonish" va "tekshirish" deb ataymiz. 
Endi har bir vaziyatda sotuvchi va xaridorning to'lovlarini aniqlaymiz: 
a
) Sotuvchi halol o'lchadi, xaridor esa unga ishondi. Ikkalasining mos 
to'lovlari 
0
ga teng (bu holni hisoblashlarning boshlanishi sifatida qabul qilamiz); 
b
) Sotuvchi aldadi, xaridor esa unga ishondi. Sotuvchining yutug‟i 
1
ga teng, 
chunki u qo'shimcha foyda oldi. Xaridorning to'lovi 
-1
, chunki u kamroq olma oldi; 
v
) Sotuvchi halol o‟lchadi, xaridor esa tekshirdi. Sotuvchining to'lovi 
0
ni 
tashkil qiladi (u mo‟ljalidagi daromadni oldi). Xaridorning to'lovi 
-1/2
: u birinchi 
navbatda, behuda vaqt sarfladi, ikkinchidan, o‟zini ahmoqdek his qiladi; 
g
) Sotuvchi aldadi, xaridor esa uni tekshirdi. Sotuvchining yutug‟i 
-1
, chunki 
firibgarlikning aniqlanishi unga muammo keltiradi (masalan, uni bozordan quvib 
yuborishlari mumkin). Xaridorning yutug‟i 
1/2
ni tashkil qiladi, chunki birinchi 
navbatda unga kompensatsiya to‟landi, ikkinchidan, u nopok sotuvchining 
faoliyatiga chek qo‟yilishidan ma‟naviy qoniqish his etadi. 
Yuqoridagilarning barchasini bitta jadvalga keltirish natijasida to'lov 
matritsali bimatritsali o'yinga ega bo‟lamiz: 
O'yinchilarning to'lov matritsalaridagi eng yaxshi javoblarini qayd etamiz: 
Bu holda bizda ikkala matritsada ham ta'kidlangan elementlar yo'qligini ko'rish 
oson. Bu shuni anglatadiki, ko'rilayotgan o'yinda Nesh muvozanati yo'q. 
Nesh muvozanatiga ega bo'lmagan o'yinlar juda keng tarqalgan. Masalan: 
"tosh-qog'oz-qaychi", "xaridor va sotuvchi". Bunday o‟yinlarda biz qandaydir 
tarzda o'yinchilarning harakatlarini oldindan aytib bera olamizmi? 

---

Bunday o'yinlarni tahlil qilish uchun