Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasi mavzusida maruza matni

Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi
va vazifasi mavzusida maruza matni.
REJA:


1. Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi
2. Ovqat hazm qilish organlarining funksiyasi
3. Ovqat hazm qilish organlarining nerv va gumoral boshqarilishi

Ovqat hazm qilish organlari lablar, og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach, me’da, o‘n ikki barmoq ichak, ingichka va yo‘g‘on ichaklar hamda me’daosti bezi va jigar

kabi organlardan tashkil topgan


Lablar. Yuqori va pastki lablar muskullardan iborat bo‘lib, ular og‘izning
kirish qismini hosil qiladi.


Og‘iz bo‘shlig‘ida tishlar, til va so‘lak
bezlarining kanalchalari joylashgan


Tishlar, ularning tuzilishi va gigiyenasi. Tishlar ikki xil bo‘ladi:
sut tishlari — 20 ta, doimiy tishlar — 32 ta. Sut tishlari bolaning olti oyligidan ikkiyoshigacha chiqadi. Bola olti yoshligidan to o‘n ikki yoshigacha sut tishlari tushib, ularning o‘rniga doimiy tishlar chiqadi. Doimiy tishlar soni 32 ta bo‘lib, yuqori va pastki jag‘da 16 tadan, jag‘larning o‘ng va chap tomonida 8 tadan bo‘ladi. Shulardan oldingi 2 tasi kesuvchi (kurak), bittasi qoziq, ikkitasi kichik oziq tish va uchtasi katta oziq tishlardir. Doimiy tishlarning 28 tasi 12—14 yoshgacha chiqadi. 4 tasi, ya’ni yuqori va pastki jag‘lardagi oxirgi katta oziq tishlar (aql tishlar) 18 yoshdan keyin chiqadi (42- rasm).
Tish uch qismdan iborat: tish toji (koronka), bo‘yni va ildizi. Tishning ko‘rinib turgan tashqi qismi koronka deb atalib, u oq emal moddasi bilan qoplangan. Bu modda tishga qattiqlik xususiyatini beradi. Tishning milk bilan birikkan joyi uning bo‘yin qismi deb ataladi. Tishning ildiz qismi jag‘ suyaklariga birikkan bo‘ladi. Tishning ichki qismida bo‘shliq bo‘lib, u yerda qon tomirlari va nerv tolalari joylashgan Zararlangan tish o‘z vaqtida davolanmasa, chirigan tishdagi mikroblar qonga o‘tib, yurak, buyrak, jigar va miya kabi hayotiy muhim organlarda og‘ir kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin.

Tishlarning sog‘lom bo‘lishi ovqatni chaynash, yutish va hazm qilish, nutqning ravon bo‘lishi, so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilishda ham muhim ahamiyatga ega. Òishni sog‘lom saqlash uchun har kuni uxlash oldidan tishni tish pastasi yoki tish kukuni bilan

tozalash lozim. Til og‘iz bo‘shlig‘ida joylashgan, muskuldan tashkil topgan organ bo‘lib, u ovqatni aralashtirib, tomoq tomonga o‘tkazish va uning ta’mini aniqlash vazifasini bajaradi. Òilning eng muhim vazifalaridan biri so‘zlarning ravon talaffuz qilinishini ta’minlashdir. Til uch qismdan: uchi, tanasi va ildizdan iborat. Òilning ustini
qoplagan shilliq qavatda sezuvchi nerv tolalarining uchlari bo‘lib, uning uchida, asosan, shirin, ildiz qismida achchiq, yon tomonlarida sho‘r va nordon ta’mlarni sezuvchi retseptorlar bo‘ladi.