Mavzu 28: Gimnastika. Yakka cho‘pda (turnik) mashq bajarish Har qanday mashg‘ulot chigalyozdi mashqlari bilan boshlanadi: tortilishni 5 yondashuvdan boshlang (turnikda ko‘krakka tegmasdan tortilish) – 1, 2, 3 va 4 daqiqali dam olish bilan 10 martadan.
1-topshiriq – yuqoriga 10 ta tortilish mashqlarini bajarishni o‘rganing. Iloji boricha yuqoriga torting.
Yondashuvlar oralig‘i dam olish vaqti yetarlicha katta bo‘lishi kerak! • Avval 5 ta takror bilan 10 ta yondashuvni 5-7 daqiqa davomida dam olish bilan bajaring.
Muhim! O‘zingizga ortiqcha yuklama bermang. Imkoniyatingizdan ko‘p narsa qilmang. Tanangizni tinglashni biling va uni haddan ortiq ko‘tarmang. Yodda tutingki, eng samarali mashg‘ulotlar – bu biz eng ko‘p zavq olgan mashqlardir.
Mavzu 29: Gimnastika. Maxsus mashqlar.
20 metrga yugurish — oldindan uzunlik o‘lchamlari belgilangan yugurish yo‘lakchasida yoki qattiq qoplamali tekis joylarda o‘tkaziladi hamda yuqori startdan amalga oshiriladi. Yugurish yo‘lakchasining start chizig‘ida komissiya a'zosi bayroqcha bilan boshlash ishora bergan vaqtda nomzod harakatni boshlaydi va yo‘lakchaning finish chizig‘ida sekundomer yordamida mashqning bajarilishi vaqtini qayd etiladi. Har bir nomzod uchun mashqni qayta topshirish uchun bir marotaba imkoniyat beriladi va komissiya a'zolari tomonidan eng yaxshi natija qayd etiladi.
Joyidan uzunlikka sakrash — mashq oyoqlar yelka kengligida turgan holatda, belgilangan sakrash chizig‘idan qo‘llarni oldinga-yuqoriga siltab, ikki oyoqda oldinga depsinib sakrash orqali bajariladi. Ushbu mashq ikki urinishda bajariladi va eng yaxshi natija hisobga olinadi. Natija depsinish chizig‘idan to oyoq tovoni yerga tekkan joygacha bo‘lgan masofani o‘lchash orqali aniqlanadi.
To‘sinda (turnikda) tortilish — mashq to‘singa ikki qo‘lda to‘g‘ri osilib turgan hamda oyoqlar yerga tegmagan holatda, iyak to‘sin poyasidan o‘tgunga qadar qo‘llarni bukish orqali bajariladi. Mashq bajarish jarayonida oyoqlarni kerish yoki bukish, tanani harakatsiz holatda egish, oyoqlar bilan siltanma harakatlar qilish hamda iyak to‘sin poyasidan o‘tmagunga qadar tortilish orqali bajarilmagan harakatlar hisobga olinmaydi.
Burchakdan kuch bilan oyoqlarni kerib tik turish va qaytish — sport gimnastikasi gilamida yoki tekis maydonda ikki qo‘lga tayangan holda oyoqlarni kerib tik turiladi va qaytiladi. Bunda oyoqlarni to‘g‘ri tutib, yerga tegmasdan va mashqni to‘xtatmasdan bajarilgan holatdagi soniga qarab hisobga olinadi.
Balandlikka sakrash — 50 sm balandlikka ega bo‘lgan tayanchga sakrab chiqish va undan tushish orqali bajariladi. Bunda oyoqlar bir vaqtda harakatlanishi kerak. Ushbu mashqni bajarish uchun o‘g‘il bolalarga 30 soniya, qiz bolalarga 1 daqiqa vaqt beriladi.
Gimnastika narvonida oyoqlarni ko‘tarish mashqi — gimnastika narvoniga tananing orqa tomoni bilan tik turiladi, qo‘llar yordamida gimnastika narvonining yuqori poyasiga osilinadi hamda oyoqlarni tik tutgan holda gimnastika narvonining yuqori poyasiga ko‘tariladi. Bunda oyoqlar yerga tegmasligi hamda mashqni bajarish jarayonida tizzalar bukilmasligi kerak.
Qo‘llarda tik turish — dastlabki holatdan qo‘llarni yerga qo‘ygan holda oyoqlarni yuqoriga tik ko‘tarish orqali bajariladi.
Chalqancha yotgan holatda gavdani bukish — chalqancha yotgan holda qo‘llar belda, tizzalar bukilmagan holda yerga yotiladi hamda gavda va oyoqlar bir vaqtda yuqoriga ko‘tarilib, qo‘llar oyoq uchiga tekkandan so‘ng, dastlabki holatga qaytiladi. Bunda tizzalarni bukish taqiqlanadi.
To‘singa (turnikka) siltanib chiqish — to‘sinda orqaga tebrangan holda vertikal holatni o‘tish davomida tos son bo‘g‘inidan keskin to‘g‘rilaniladi va qo‘llar boshning orqa tomoniga o‘tkaziladi hamda harakatni to‘xtatmagan holda tos son va yelka bo‘g‘inlaridan keskin bukilgan holatda boldir o‘rtasini to‘singa olib kelinadi. Orqaga tebranish boshlanishi bilan yelka bo‘yin bukilishini davom ettiriladi va siltanib chiqish amalga oshiriladi.
Egiluvchanlik mashqlari to‘plami — ushbu mashqlar to‘plamini bajarishda shpagat, bukilish va ko‘prik mashqi bajariladi.
Shpagat mashqi o‘ng, chap va ko‘ndalang taraflama bajariladi.
Bukilish mashqi dastlabki holatdan qo‘llar oyoqlar bo‘ylab tekis turgan holatida oyoqlarning pastki qismiga birlashtiriladi.
Ko‘prik mashqi — dastlabki holatda qo‘llar yuqoriga ko‘tariladi va gavda tananing orqa qismiga egilgan holda qo‘llar pastga tushiriladi.
To‘singa (turnikka) tayangan holda siltanib qo‘llarda tik turish — to‘sinda (turnikda) osilingan holatdan kuch ishlatish orqali tayanib ko‘tarilgan holda qo‘llarda tik turilishi kerak.
Tayanch yordamida 45 gradusli burchak — Tayanch yordamida ikki qo‘lga tayanib, oyoqlarni ko‘targan holda 45 gradusli burchak hosil qilinishi kerak. Bunda tizzalar bukilmasligi, oyoqlar tekis cho‘zilishi va yerga tegmasligi kerak.
Gimnastika arqoniga halqa yordamida ko‘tarilish — gimnastika arqoniga mahkamlangan halqa qo‘llar yordamida mahkam ushlanadi va tana bel qismigacha ko‘tarilishi kerak. Bunda oyoqlar bir vaqtda ko‘tarilishi, tana tik holatda bo‘lishi lozim. Ushbu mashqni bajarishda oyoqlarni bukish va kerish, tanani harakatsiz holatda egish hamda oyoqlar bilan siltanma harakatlar qilish taqiqlanadi.
Dastakli otda aylanish — dastakli otning dastaklari qo‘l bilan mahkam ushlangan holda oyoqlar dastakli otning ustida bo‘lgan holatda turli aylanma harakatlar amalga oshiriladi. Bunda oyoq uchlari cho‘zilgan bo‘lishi va tizzalar bukilmasligi lozim.
Doira shaklidagi tayanchda aylanish — doira shaklidagi tayanchning yuzasiga qo‘l bilan tayangan holda oyoqlar uning ustida bo‘lgan holatda turli aylanma harakatlar amalga oshiriladi.
