Otkir hoshimov

62
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

urildi. Shu k o‘yi qayta nari surilm adi. A lim ardon 
badaniga tegib turgan yosh, tarang vujudni sezib, haya- 
jo nlanib ketdi, yuragi orziqa boshladi.
Shu topda k o ‘chalar ayniqsa, kezishli b o ‘lgan, mili- 
tsionerlar m ototsikli-yu, suv sepadigan m ashinalardan 
boshqa h ech nim a yo‘q, ikki qator chiroqlar m aijoni 
m ashina istiqboliga yugurib kelardi...
X adraga yetgandan keyingina qayoqqa borishini 
so‘rashi keraldishi A lim ardonning esiga keldi.
— Q ayoqqa borasiz, Klaraxon? — dedi xotiijam
ohangda gapirishga urinib.
— C hilonzor...
— YoMimiz bir ekan.
— Bilaman.
A lim ardon unga ko‘z qiri bilan qarab q o ‘ydi.
— Q ayoqdan bilasiz?
— Sizni bilm agan odam borm i? — M ashina ichi 
g‘ira-shira qoron g ‘,i b o ‘lsa ham A lim ardon Klaraning 
chiroyli ko‘zlarini suzib q o ‘yganini payqadi.
— Faqat siz hech kim ni bilmaysiz... — Klara bir 
lahza jim k etdi-da, negadir arm onli ohangda kuldi. — 
H ar safar konsertingizga tusham an. Bergan gullarim ni 
olasizu qayrilib ham qaram aysiz.
A lim ardon birdaniga konsertda o ‘zini o ‘pgan ayolni 
esladi. “ H a, shu e k a n -d a ...” — U indam ay kulib q o ‘ya 
qoldi.
Besh qavatli parielli uylardan birining oldiga yetgan- 
da Klara sekingina shipshidi:
— Chapga yurasiz...
M ashina parch a-p arch a oy nuri sochilib yotgan 
yo‘lakdan daraxtlar orasiga kirib to ‘xtadi. Bir eshikdan 
A lim ardon, narigisidan Klara tushdi.
— R ahm at, — Klara q o ‘l c h o ‘zdi.
A lim ardon unirig chiroyli, d o ‘m boq q o ‘lini avay- 
labgina 
q isark an , 
vujudida 
tag ‘in 
yengil 
titro q
uyg‘onganini sezdi.
— Zinangiz q cro n g ‘i ekan, — dedi u qop-q ora 
o zini lang ochib turgan yo‘lak eshigiga qarab. — 
C hiqqani qo ‘rqmay:;izmi?
— Sizga bari bir em asm i? — Klara h am on uning 
q o ‘lini q o ‘yib yuborm as, oydinda chehrasi biroz rangsiz, 
am m o jozibali ko ‘rinardi. A lim ardon uning q o ‘yib
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yuboi^isi kelm ayotganini tushundi. Boyadan beri xayo- 
lida charx urayotgan fikr yana g‘imirladi. “ Besh kunlik 
dunyoda xotiniga xiyonat qilm agan erkak bo rm i?”
Shartta q o ‘lini b o ‘shatib, asabiy harakatlar bilan 
m ashina eshigini qulfladi-da, qaytib kelib, uni q o ‘ltiqla- 
di.
— Yuring.
Ikkovlari q o p -q o ro n g ‘i sem ent zinalardan chiqib bo- 
risharkan, negadir A lim ardonning ko ‘nglida q o ‘rquvga- 
mi, g ‘ashlikkam i  xshash tuyg‘u uyg‘ondi.
— U yingizda kim bor? — dedi qoro ng‘ida qattiq 
shivirlab.
Klara piq etib kuldi.
— Shunaqa q o ‘rqoqmisiz?!
U chinchi qavatdagi eshiklardan birini ochishdi. Klara 
“c h iq ” etib chiroqni yoqdi. Uy shinam gina, did bilan 
bezatilgan edi. Burchakda, deraza oldida oyoqli m agni- 
tola turar, qarshi tom ondagi devor tagida divan-karavot 
q o ‘yilgan, berigi burchakda kattakon shifoner bor edi.
— 0 ‘tiring, — Klara o ‘rtadagi stol yonida turgan 
stulni uning oldiga surib q o ‘ydi. A lim ardon o ‘tirm adi. 
Devordagi rang-barang suratlarni tom osha qila boshladi. 
Bular jurnallardan kesib olingan rasm lar, kinoyulduzlar- 
ning suratlari edi. Birdan u o ‘rtada o ‘zining suratini 
ko‘rib qoldi. Bu o ‘sha — afishalarda chiqqan chust 
d o ‘ppili rasmi edi.
A lim ardon ham quvonch, ham zavq bilan unga 
burilib qaradi. A m m o K lara ataylab m agnitola ustida 
kuym anar, lentalam i tanlagan kishi b o ‘lardi. A lim ardon 
yana suratlarni to m o sh a qila boshladi. Q uyiroqda 
Klaraning surati osilgan edi. U qora qosh, sochlari jin - 
galak, yoshgina yigitga suyanib turardi.
— Bu... akangizmi? — U “ Eringizm i?” dem oqchi 
bo‘ldi-yu, ataylab aytm adi.
Klara yelkasi osha beparvo qarab q o ‘ydi.
— H a... akam ...
A lim ardon hech qaysi singil akasi bilan bunaqa turib 
suratga tushm asligini bilgani uchun miyig‘ida kuldi.
— Yaxshi akangiz bor ekan. 
Q a y e r d a
hozir?
— 0 'lg a n ... M uzika eshitasizm i? — Klara uning 
javobini kutm asdanoq m agnitolani buradi.
D engiz to ‘lqiniday tiniq bir kuy yangradi. “ Shtraus...
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Moviy D unay valsi” , deb o ‘yladi Alim ardon. H ar gal shu 
kuyni eshitsa, negadir quyoshning tum anli nurlariga 
to ‘lgan o ‘rm on, u n d an pastroqda o ‘zining toMqinlarini 
ohista sudrab oqayotgan moviy daryo k o ‘z o ‘ngiga kelar- 
di. U hozir ham ko‘zlarini chirt yum ib, huzur qilib 
tinglay boshladi.
— 0 ‘tiring, — dedi Klara uning yelkasiga ohista tur- 
tib. — H ozir qahva qaynatam iz. Ichasizm i?
A lim ardon o ‘zi ham bilm agan holda bosh silkib q o ‘ya 
qoldi.
...K lara shifonerning toshoynasi oldiga borib, o ‘zini 
oynaga soldi. A lim ardon uning k zgudagi aksini ko‘rib 
turardi.
— Q aram ang, — Klara shirin jilm ayib, barm og‘i 
bilan p o ‘pisa qildi. — U yat boMadi.
A lim ardon tentaklarcha bir ehtiros vujudini yondira 
boshlaganini sezib. istam aygina teskari o ‘girildi. Lekin 
o ‘sha ondayoq zim dan uning harakatlarini kuzata bosh- 
ladi. Klara ayollarga xos chiroyli harakat bilan sochini 
orqasiga tashlab yubordi. Keyin o ‘z eri oldida turganday 
bem alol yechina boshladi. A lim ardon uning m arm arday 
oppoq, tarang yelkalarini ko ‘rdi-yu, beixtiyor o ‘rnidan 
turdi. Yugurib borib m ahkam quchoqlab oldi.
— Q o c h i n g !
Tegmang! — Klara negadir ko‘zlarini 
yashirar, am m o boi"gan sayin uning pinjiga kirib borardi.
...Shu kecha Klara k o ‘p yigMadi. Kim bilsin, balki 
to ‘ng ‘ich sevgisini eslagandir...
A lim ardon torig q oron isida zu lm at zin alard an 
tushib ketdi. U ning ko‘ngli g‘ash, badaniga allaqanday 
iflos bir narsa yopishib qolganday edi.
M ashinasiga o ‘tirdi-yu, loqaydlik bilan haydab ketdi.
Yana yarim soatdan keyin A lim ardon uyda, divan- 
karavot ustida chalqancha yotar, M uqaddam uning 
tepasida ko‘ziga tikilib o ‘tirardi. U ich k o ‘ylak ustidan 
xalatini kiyib olgan, sochlari parishon, kechasi bilan 
uxlam agan boMsa kcrak, k o ‘zlari qizarib ketgan, chehrasi 
horg‘in edi. A lim ardon xotinining oyoqlariga, xalat osti- 
dan ko‘tari!ib tu i^ an qorniga, ozg‘in, horg‘in chehrasiga 
qarab ijirg‘andi. “Oyog‘i m un ch a ingichka! Tovuqnikiga 
o ‘xshaydi. U ylanayotganim da ko ‘zim qayoqda edi!”
U c h u q u r u f to itib , teskari burildi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— T o ‘ydam idingiz? — dedi M uqaddam nihoyat uy 
ichidagi o ‘lik sukunatni buzib.
“ Qaysi to ‘yni aytyapti? — A lim ardon bir lahza 
o ‘ylanib qoldi-yu, birdan miyasiga gursillab urildi: 
“ Ha-a! Bugun Anvarning to ‘yi edi-ku!” — U lablarini 
qim tib oldi. Bir lahza yuzlari uyatdan lovillab ketganini 
sezdi. Lekin shu ondayoq o ‘ziga tasalli berdi. “ N im a, 
o ‘tkizib q o ‘yibdimi menga?! T o ‘yi m ensiz ham  tavera- 
di!”
— H a, to ‘yda edim! — dedi jerkib.
* * *
Birinchi qor yoishi bilan A lim ardonning eski dardi 
q zidi. Bronxit uni to ‘shakka mixlab q o ‘ydi. Aksiga 
olib, bu yil qish ju d a qattiq keldi. Qora ayoz yer-u k kni 
qahriga olib qaqshatar, kechalari dahshatli sovuqdan 
daraxtlam ing shoxi qarsillab sinardi. Keyin gupillatib qor 
yog‘di.
M uqaddam oy-kuni yaqinlashib qolgani uch u n uning 
holidan yaxshiroq xabar ololm asdi. Oxiri A lim ardon 
kasalxonaga tushdi. D oktorlar vaqtincha qo‘shiq ayt- 
masligi, ichmasligi kerakligini aytishdi. Lekin A lim ardon 
sog‘ayib chiqqanidan keyin G agraga — kurortga yoMlan- 
m a olgan joyida aynidi: dekabr oyida teatr Yaponiyaga 
gastrolga borishi kerak edi.
U yana ishini boshlab yubordi.
A lim ardon ham on oyga o ‘xshar edi. U kun sayin 
tiniqlashib, kun sayin yorqinlashib, zam indan uzoqlashib 
borardi-yu, bir narsani bilm asdi. Oy eng baland nuqtasi- 
ga yetganidan keyin pastga sh o ‘ng‘ishga m ajbur b o ‘lishi- 
dan bexabar edi.
U ham on aw algiday qoshini biroz chim irib, tabas- 
sum bilan q o ‘shiq aytar, zalning oldingi qatorida ko‘zlari 
yonib 
o ‘tirg an 
d o ‘n d iq ju v o n la r 
o ‘zini 
xayolan 
quchoqlayotganini bilib tu rar, deyarli h a r hafta Klara 
bilan uchrashar, yangi-yangi jazm anlarni topar, am m o 
endi aw algidek o ‘zidan o ‘zi jirkanib yurm as edi.
Faqat yangi kuylar bastalash ham , olqishlar ham
ko‘ngliga sig‘may qoldi. “O dam lar borini hazm qilib 
tursin-chi!” — Qiziq, negadir odam lar ham uni aw algi- 
day olqishlam as, shiftni ko ‘chirib yuborgudek qarsak 
chalishm asdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A lim ardon ishga jo ‘nayotganida bugun o ‘zi uchun 
ham eng m udhish, ham eng quvonchli kun bo ‘lishini 
o ‘ylam agan edi.
U rulga o ‘tirgi5i kelm adi. Trolleybusdan tushganida 
oqshom q o ‘ngan edi. M aydalab qor yog‘ar, teatr oldida- 
gi bog‘cha butunlay ko‘m ilib ketgan, pastak daraxtlar 
yukining og‘irligidan noliganday bosh egib turardi. 
U ning o ‘pkasi sovuq havoga t lib, yana nafasi qisdi. Bir 
lahza to ‘xtab qoldi
Bog‘ ustidagi chiroqlar birin-sirin yondi. H am m ayoq 
allanechuk go‘zal, jozib ador bo ‘lib ketdi. U ko‘pdan 
buyon o ‘zi bilan o ‘zi ovora, tabiatga m ana shunday 
nazar solm agan edi. H ozir ajib bir m anzarani k rdi. 
Havoda uchqu nlar kezar, chiroqlam ing qalpog‘i ostidan 
elak-elak qo r quyular, jim gina kuzatib turgan odam ga 
q o r yerga tushayotgandek em as, yerning o ‘zi sekin-sekin 
osm oni falakka ko tarilib ketayotganday tuyuladi.
U ning yonida q o ‘ng ‘iroqdek kulgi sadosi yangrab 
ketdi. Bog‘ ichkarisidan tizzasigacha q o r kechgan qiz 
yugurib chiqdi. U ning ro ‘m oli ham paltosi ham qorga 
burkangan, chiroq nurida qip-qizarib ketgan chiroyli 
chehrasi yashnab ko‘rinadi. Z um o ‘tm ay uning ketidan 
bir yigit yugurib chiqdi. Yigitning ham paltosi, kepkasi 
qorga burkangan.
Ylka chetida yigit qizni quvib yetdi. 
Q o M id a g i
yum aloqlangan koptokday qo m i baland ko ‘tarib, qizning 
peshanasiga yaqin olib keldi.
— N im a qilay, — dedi u kulib. — Q ani, nim a qilay?
Qiz h am on q o ‘ng‘iroqdek kular, sokin bog‘ uning
shodon qahqahasi bilan to ‘lgan edi.
— Bldi, — qiz kula-kula kafiti bilan yuzini to ‘sdi. — 
Bo‘ldi, M arat aka, tavba qildim ...
Yigit qom i uloqtirib yubordi-da, burilib qarab, yo‘lka 
o ‘rtasida turgan A lim ardonni k rib qoldi. Qizni ohista 
q o ‘ltiqlab oldi. U lam ing bir-biriga m onand gavdasi chi- 
roqlar nurini kesib  tib qorong‘ilik q o ‘yniga singib 
ketdi.
A lim ardon sevishganlarning ketidan uzoq qarab 
qoldi. Shu topda unga alam qilardi: o ‘zining hech 
q achon shunday yurm agani, endi hech qachon yurol- 
masligi alam qilardi.
U yolg‘izoyoq iz tushgan yo ‘ldan yurib, bog‘dan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

chiqdi. T eatrning baland peshtoqida kam alakday nur 
porlar, chiroq ostida yashnayotgan afisha oynasi ichida 
0
‘zining surati uzoqdan yaqqol k rinib turardi. Kassa 
oldida odam siyrak edi.
A lim ardon tez-tez yurib, orqa eshikdan ichkari kirdi. 
Q orong‘i yoMakdan o ‘tdi-yu, uchragan ham kasblarining 
salom iga boshini bilinar-bilinm as qim irlatib alik olib, 
to ‘g‘ri grim xona eshigini ochdi. Shoshilm asdan kiyindi.
Y ana chorak soatdan keyin A lim ardon T o ‘rayevning 
nom i zal ustida qanot qoqdi. U qarsaklar og‘ushida tori- 
ni ko ‘tarib, sahnaga chiqib kelarkan, nim qorong‘i zalga 
zim dan nazar tashlab q o ‘ydi. O d am lar siyrakligini 
k o‘rdi-yu, negadir hafsalasi qaytdi. Shundoq b o ‘lsa ham
o ‘sha odam larga tanish tabassum ni chehrasiga qalqitib 
chiqardi.
Z al u stid a to r sad olari parvoz etd i. 
K etidan 
Alim ardonning m ayin ovozi yum shoq qanot silkidi. U 
birinchi qo ‘shiqni yaxshi a ^ d i. Lekin ikkinchisining 
avjiga chiqqanida nafasi qisila boshladi. Shunda ham
qaysarlik bilan uchinchi ashulani boshladi. U nafasi 
bo‘g ‘ziga tiqilib qolayotganini bilar, peshanasidan ter 
quyular, am m o q o ‘lida tor boMgani uchun artib olol- 
masdi.
Bir am allab q shiqni tu gatd i-da, parda orqasiga 
o ‘tdi.
Konferansye qiz endi navbatdagi q o ‘shiqni e ’lon qi- 
lishga chiqib kelayotgan edi, jah l bilan shivirladi:
— Boshqasiga gal bering!
Qiz hayron b o ‘lib to ‘xtab qolgan edi, jerkib berdi:
— N ega anqayasiz? Boshqa od am chiqsin.
Konferansye qiz tushundi shekilli, tez-tez yurib
m ikrofon oldiga bordi.
— M utal Qodirov! — dedi u baland ovoz bilan.
Q orachadan kelgan, jingalak sochli, ozg‘ingina yigit
A lim ardonning oldidan o ‘tib sahnaga chiqdi.
A lim ardon sahna orqasiga o ‘tib ketayotgan edi, gul- 
duros qarsakni eshitib to ‘xtab qoldi. O dam lar guvillab 
chapak chalib, yosh artistni olqishlashardi. “ Iblis!” — 
A lim ardon parda orqasidan sekin m o ‘raladi. M utal 
m ikrafon oldida turib tom oshabinlarga yengilgina t a ’zim 
qilardi.
“ Iblis!” — dedi A lim ardon yana pichirlab. U m ana
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

shu yosh bola o ‘zi bilan raqobat qila boshlaganidan 
g‘azablanar, uning L eningradda konservatoriyani bitirib 
kelganini, ajoyib ovozi borligini, odobli, bilim don artist 
ekanini bilar, alam dan qaqshar edi.
A lim ardon uning ovozini eshitm aslik uchun tez-tez 
yurib, nim qorong‘i y lakka chiqdi. Y onboshdagi xonani 
taqillatm asdan kirib bordi. Zufar Xodiyevich boshini 
quyi solgancha stol ustidagi allaqanday qog‘ozlam i 
kavlashtirib o ‘tirar, uy ichi tam aki tutuniga to ‘lgan edi. 
Zufar Xodiyevich uni ko‘rdi-yu, og‘ir, kattakon gavdasi- 
ni arang ko‘targanday shoshilm asdan o ‘rnidan turdi.
— Keling, azizim! — U A lim ardonning q o ‘lini o ‘zi- 
ning semiz, yum shoq kafti orasiga olib qisdi. — Butunlay 
sog‘ayib ketdingizm i?
A lim ardon  tirrnadi. Z ufar X odiyevichning tilla tish- 
lariga tik qarab so ‘radi:
— Yaponiyaga q achon ketam iz?
— Z ufar Xodiyevich xijolat chekkanday bir unga, bir 
stol ustidagi qog‘ozlarga qaragancha jim ib qoldi.
— Bilasizmi, — dedi anchad an keyin uzr so ‘ragan 
ohangda. — Bizlar M utal Q odirovni yozib q o ‘ygan edik.
“ N im a? ” — A lim ardonning ko‘ziga m ana shu tor 
xona zindondek k o ‘rinib ketdi. 0 ‘sha yosh artistning 
qoracha chehrasi k o ‘z o ‘ngiga keldi-yu, alam dan tishla- 
rini g‘ijirlatdi.
Zufar X odiyevichning gaplarini anch d an keyin eshit-
di.
— Siz Boltiq b o ‘yiga bordingiz. Boshqa respub- 
likalarda b o ld in g iz ... Yoshlarga ham yo ‘l berishim iz 
kerak... — u bir laliza o ‘ylanib tu rd i-d a, q o ‘shib q o ‘y- 
di: — U ch kundan keyin Tojikistonga guruh boradi. 
0 ‘zingiz bosh b o ‘lasiz.
A lim ardon sh ailta b u rild i-d a, eshikni qarsillatib 
yopib chiqib ketdi.
“Ablah! — u Z ufar X odiyevichning yuziga aytolm a- 
gan gapini pichirlab o ‘zicha takrorladi. — Ablah! 
A llaqanday so‘takka alishtirib o ‘tiribsanm i meni! Hali 
shundoq dodingni berayki! Teatring m ensiz bir kun ham
kun ko‘rolm aydi!”
Shu ketgancha uyga yetganida o ‘ziga keldi. Darvoza 
peshtoqidagi chiroq yoqilm agan, derazalar zim iston edi. 
U q o ‘ng‘iroq tugm asini uzoq bosib turdi. Ichkaridan 
sado chiqm adi.