39
Манба занжири икки шаҳобчадан ташкил топган:
реохорд R
р
уланган ишчи
шаҳобча ва R
нэ
и R
к
қаршиликлар уланган ёрдамчи шаҳобча.
Ёрдамчи шаҳобча ёрдамида термопара совуқ ковшари температурасининг
ўзгаришига, ҳамда эски автоматик потенциометрларда ишчи ток қийматига
автоматик тузатишлар киритилади.
Ўлчанаётган термо ЭЮК реохорддаги R
р
ва R
н
и R
к
қаршиликлардаги
кучланишлар тушиши
билан компенсацияланади, яъни,
E
(tt0) =
I
1
R
р
+ I
2
R
н
- I
1
R
к
= U
ав
Температура ўзгариши билан E
(tt
0
)
ўзгаради ва у U
ав
га тенг бўлмай қолади.
Бунда ЭК га ўзгартириш каскади ЎК орқали нобаланс кучланиши ∆U берилади.
∆U= E
(tt
0
)
- U
ав
ЎК да ўзгармас ток нобаланс кучланиши (∆U) ўзгарувчан токга
айлантирилади ва сўнгра ЭКда реверсив юритма (РЮ) роторини айлантиришга
етарли даражада кучланиш ва қуввати бўйича кучайтирилади. РД ротори кинематик
равишда ўлчов асбобининг ўлчаш қурилмаси ҳамда
реохорд R
р
сургичи билан
кинематик равишда боғлиқ. нобаланс кучланиши ∆U пайдо бўлиши билан, РД
ротори айланишни бошлайди ва реахорд R
р
юритгичини суради, токи
∆U = 0 яъни, E
(tt0)
= U
ав
Эски автоматик потенциометрларда
схемада ишчи токни I
1
ўрнатиш учун
тумблер назорат “К” холатига қўйилади. Бунда, агар R
нэ
қаршилигидаги
кучланишнинг тушиши I
1
R
нэ
нормал элемент ЭЮКга тенг бўлмаса, унда электрон
кучайтиргич ЭК га бу кучланишлар фарқига тенг кучланиш E
нэ
- I
1
R
нэ
=∆U
1
берилади
ва РД
ротори айланиб I
1
R
нэ
ни E
нэ
га етказади. Бунда
нэ
нэ
R
E
I
1
бўлиб, РД га сигнал
келмайди ва ишчи ток қиймати белгиланган қийматга етади. I
2
R
нэ
– НЭ занжиридаги ўзгармас манганин қаршилик;
R
ш
- R
р
реохорддан ўтаётган токни чеклашга мўлжалланган қаршилик;
Замонавий
автоматик
потенциометрларда
стабиллашган
манбаалар
қўлланилганлиги сабабли, ишчи токни ўрнатишга мўлжалланган
нормал элемент
занжири олиб ташланган.
Автоматик потенциометрларда совуқ ковшар температурасини ошиши билан
термопара ишлаб чиқаётган ТЭЮК E
(tt
0
)
- E
(tt
1
0
)
қийматга камаяди. Шунингдек совуқ
ковшар қиймати ўзгариши U
ав
нинг қийматини ҳам ўзгаришига сабаб бўлади, чунки
R
к
қаршилик совуқ ковшар билан бир хил температурада бўлади, яъни
E
(tt
0
)
-E
(tt
1
0
)
= I
2
R
р
+I
2
R
н
-I
1
(R
к
+∆ R
к
)
Совуқ ковшар температурасини ўзгариши натижасидаги ТЭЮК нинг
ўзгариши R
к
қаршилик ўзгариши натижасидаги қўшимча кучланишлар тушиши
I
1
∆R
к
билан компенсацияланади.
Шунингдек, лента диаграммали автоматик потенциометрлар (КСП-4) ҳам
ишлаб чиқарилади. Бу ўлчов
асбоблари битта, учта, олтита ва хатто ўн икки
позициядаги температурани ўлчашда ишлатилиши мумкин. 28-расмда учта нуқтада
температурани ўлчайдиган автоматик потенциометр схемаси келтирилган.
40
Расм.28
МП – икки қутбли уч позицияли ёқиб ўчиргич. Унинг ишлаши синхрон
электр юритма ёрдамида амалга оширилади ва унинг ёрдамида ўлчаш схемасига
галма-гал учта термопара уланади.
Do'stlaringiz bilan baham: