Основы биохимии. Лекция №4

DNK rekombinasiyasi

• Tirik organizmlarda tabiiy ravishda yuzaga keladigan rekombinasiyaning kamida to'rt turi aniqlangan:

• Umumiy yoki gomologik rekombinasiya juda o'xshash ketma-ketlikdagi DNK molekulalari, masalan, diploid organizmlardagi homologik xromosomalar o'rtasida sodir bo'ladi. Umumiy rekombinasiya diploid organizmlarning butun genomida bitta yoki oz sonli umumiy enzimatik yo'llardan foydalangan holda sodir bo'lishi mumkin.

• Noqonuniy yoki nogomologik rekombinasiya keng ko'lamli ketma-ketlik o'xshashligi ko'rinmaydigan hududlarda sodir bo'ladi, masalan, turli xromosomalar orasidagi translokatsiyalar yoki xromosoma bo'ylab bir nechta genlarni olib tashlaydigan deletsiyalar. Biroq, bu hodisalar uchun uzilish nuqtalaridagi DNK ketma-ketligi tahlil qilinganda, ba'zi hollarda ketma-ketlik o'xshashligining qisqa hududlari topiladi. Misol uchun, bir-biridan bir necha million bp bo'lgan ikkita o'xshash gen o'rtasidagi rekombinatsiya somatik hujayralardagi intervensiya genlarini yo'q qilishga olib kelishi mumkin.

• Saytga xos rekombinasiya (sayt spesifik) bir-biriga o'xshamaydigan ota-ona molekulalarida mavjud bo'lgan ma'lum qisqa ketma-ketliklar (taxminan 12 dan 24 bp) o'rtasida sodir bo'ladi. Saytga xos rekombinasiya maxsus fermentativ mexanizmni, asosan, har bir aniq sayt uchun bitta ferment yoki ferment tizimini talab qiladi. Ba'zi bakteriofaglarni, masalan, l ni bakterial xromosomaga integratsiya qilish tizimlari va umurtqali hayvonlarda immunoglobulin genlarini qayta tashkil etish yaxshi misollardir.

• Uchinchi tur - replikativ rekombinasiya bo'lib, u DNK segmentining yangi nusxasini hosil qiladi. Ko'pgina ko'chiriladigan elementlar yangi joyda ko'chiriladigan elementning yangi nusxasini yaratish uchun replikativ rekombinasiya jarayonidan foydalanadi.