O‘simlikshunoslik va moyli ekinlar kafedrasi

 
Mevasi
-yong„oqcha,bir urug„li. Bir gul to„plamidagi 
gullarning gulkosalari qo„shilib o„sib qo„shaloq meva hosil 
qiladi. qo„shaloq mevada 2-6 ta yong„oqcha bo„ladi. 
Qo„shaloq mevalar ekilganda bittasidan 2-6 ta maysa o„sib 
chiqadi. Bu - yetishtirish jarayonida ancha qiyinchiliklar 
tug„diradi, chunki lavlagi yagana qilishni talab qiladi. 
Seleksionerlar 
bir 
urug„li 
lavlagi 
yaratishga 
e‟tibor 
berishadi.Bu navlarda yong„oqchalar qo„shilib o„smagan. 

---

Urug„ aniq ekilsa yagana qilinmasligi mumkin. 1000 - ta urug„ning ( qo„shaloq mevasining ) vazni 20-50 g.bo„ladi.
Barg to„plamining pastki qismida hosil kurtaklari joylashadi. Shu kurtaklardan ikkinchi yili 
poyalar
o„sib 
chiqadi. Poyasi tik o„sadi, shoxlanadi, yuzasi qirrali bo„ladi, balandligi 1,0-1,5 m. bo„ladi. 
Guli
-ikki jinsli, gultojisi mayda, yashil rangli, 5-ta gultojibarglar, 3-qismli tumshuqchasi bo„ladi. Gullar 
barg qo„ltiqlarida 2-ta bo„lib joylashadi. Gullash 20-40 kun davom etadi, chetdan changlanadi. 
Ildizmevaning anatomik tuzilishi. 
Ildizmevaning anatomik tuzilishini ko„ndalangiga yupqa qilib kesib olingan 
kesmalarda o„rganish mumkin. Ildizning yog„ochlangan xujayralarini tanib olish uchun kesmalar floroglyusin va 
xlorid kislota (yoki anilin sulfat) bilan ishlanadi. Kesimning markazida chiziqcha shaklida birlamchi yog„ochlik 
ikkilamchi yog„ochlik kambiy vabirlamchi- ikkilamchi lub (floema) xujayralarining borligi ko„rinadi. Ko„ndalang 
kesimda tolali naychalar bog„lamidan tashkil topgan birnechta(odatda 8-12 ta)xalqalarko„rinadi. Shu xalqalar 
orasida qand moddasi bilan to„lgan parenxima to„qimasi joylashgan. Xalqalarorasidagimasofamarkazdakengbo„lib, 
chetigaborgan sari kichrayibboradi. O„tkazuvchi tizimning xalqalari ketma-ket hosil bo„lib boradi. Birinchi kambiy 
xalqasi paydo bo„lishi bilan ikkilamchi po„st parenximasida birlamchi tolali xalqaning tashqi tomonida ikkilamchi 
kambiy xalqasi hosil bo„ladi. Ana shu ikkilamchi kambiy xalqasi ichkarida yog„ochlik naychalari va tashqarida 
tolali xujayralari bo„ladigan ko„rinishida hosil qilganidan keyin rivojlanishi va o„sishi to„xtaydi. Shunda uning 
tashqi tomonida uchinchi va navbatdagi xalqalar paydo bo„lib boradi. 
Demak, lavlagi ildizmevasi ketma-ket bir-birining o„rniga hosil bo„lib boradigan bir nechta kambiy xalqasi faoliyati 
natijasida vujudga keladi. Ildiz go„yo bir-biriga kiritilgan hamda parenxima qavatlari bilan bir-biridan ajralib 
turadigan tolali naychalar bog„lami konusidan tashkil topgandek bo„lib ko„rinadi. Tolali naychalar bog„lami 
xalqalari sonining ortib, parenxima o„sib borishi hisobida ildiz ham o„sib, yo„g„onlashib boradi. 
Ildizning uzunasiga kesmasini urug„pallalar joylashgan tekislikdan olish kerak. Bu tekislik bir yo„la lavlagi 
ildizining yon tomonidan ikki egatchadan, ya‟ni yon ildizlar chiqadigan egatchadan o„tadi. Kesma shunday 
olinadigan bo„lsa, qoqmarkazda birlamchi yog„ochlikning uzunasiga joylashgan va yuqorida boshchaning ikki 
tomoniga qarab tarqalib boradigan naylarini ko„ramiz. Asosiy naychadan har ikkala tomonga qarab va boshqa 
halqalarga boradigan va yuqorida tarmoqlanadigan naylar chiqadi. Ildiz bo„ynichasida ildizlardan barglar tomoniga 
boradigan tolali naychalar bog„lamining qayta to„planganligini ko„rish mumkin.
 
Nazorat uchun savollar 
1. Stalonlar nima?
 
2. Kartoshkaning yer uski meavsi nima deyiladi?
 
3. Kartoshkaning barglarining shakli qanday?
 
4. Kartoshkaning to„pguli nima deyiladi?
 
5. Qand lavlagining ildizmevasini uzunasiga olganda necha qismga bo„linadi? 
6. Qand lavlagi necha yillik o„simlik? 
7. Qand lavlagida birinchi o„suv yili davomida nechta barg hosil bo„ladi?