O’simliklarni himoya qilish kafedrasi o’simliklarni biologik himoya qilish

Jinsiy feromonlardan o’simlikni himoya qilish maqsa-dida foydalanish. Zararkunandaning ziyonini sezilmaydigan darajagacha kamaytirish imkonini beradigan feromon ishlatish usullari mavjuddir. Kapalaklarni ko’plab tutib o’ldirish yoki ularni dezorientatsiya qilish (chalg’itish) shular jumlasidandir. Feromonli tutqichlarda insektitsid aralashmalari yoki sterilizatorlar (bepusht qilib qo„yuvchilar) qo’llash va hokazolar istiqbollidir.
Erkak kapalaklarni ko’plab ovlash feromonli tuzoqlarga jalb qilish orqali ularni Urg’ochilar bilan uchrashuviga yo’l qo’yilmaydi. Erkak kapalaklarni ko’plab tutib Urg’ochilarning mahsuldorligi kamayishi va qo’yilgan tuxumlari steril (puch) bo’lib qolishiga erishiladi (39-rasm).
Bu usulni biror turga qarshi qo’llashda bir necha omillarni, chunonchi kapalaklarni joydan-joyga uchib o’tish qobiliyatlarini hamda har bir turning necha bor juftlashishi mumkinligini hisobga olish lozim.
1 2
39-rasm. Kuzgi tunlam kapalaklarini uchishini aniqlash uchun dalaga o’rnatilgan feromon tutqich va olingan natijalarni muhokamasi (1).
Feromon tutqich elimiga ilingan kuzgi tunlam kapalaklari (2).
O’zO’HQI xodimlari olib borgan maxsus tadqiqotlar asosida va ularning natijalarini adabiyot manbalari ma‟lumotlari bilan taqqoslagan holda quyidagi xulosalarga kelingan.

1. 
   Zararli tunlamlar hamda boshqa zarurkunandalar o’rtacha va kam nufuzli bo’lgan yillarda «erkak kapalaklarni yig’ish» usuli bir vaqtning o’zida katta maydonlarda ishlatilgandagina natija berishi mumkin.
   
2. 
   Tutqichlar zichligi oshiriladi, ya’ni zararkunandaning har bo„g„ini rivojlanishidan 3-5 kun oldin har gektariga 8-12 dona tutqich qo’yiladi.
   
3. 
   Fiksatorlar o’z vaqtida almashtirilib turiladi.
   
4. 
   Tunlam kapalaklarining joydan-joyga ko’chib o’tish qobi-liyati yuqori bo’lgan ligi sababli, hamda jinslarning nisbati 1:1 atrofida bo’lgan ida bu usul zararlanadigan ekinlarni to’la himoya qilinishini ta‟minlay olmasligi mumkin.
   

M.A.Buliginskayaning (1980) ma’lumotlariga ko’ra, g’o’za tunlamining har bir erkagi ikki-to’rt marta juftlashishi mumkin. Shunday qilib, ommaviy tusda kapalak tutish usuli ancha sermehnat bo’lib, muayyan sharoitlarda hamda unga qo’yiladigan talablar aniq ado etilgandagina samara beradi.