O’simliklar fiziologiyasi

Muz qobig‘i.
Ushbu hol o‘simliklarni suv bosgan holatda havoning sovub ketishi natijasida ro‘y 
beradi. Buning natijasidayer yuzasida turib qolgan suv muzlaydi va o‘simliklarni muz qoplaydi. Muz 
qobig‘i esa amaliy jihatdan kislorodni o‘tkazmaydi. Agarda muz qatlamining qalinligi 1 sm bo‘lsa uning 
1 sm2 yuzasi orqali bir soatda 0,00017-0,00037 ml kislorod o‘tishi mumkin. Ammo o‘simliklar 
barglarining bir qismi muzning yuzasida bo‘lsa ular orqali kislorod taminoti saqlanib qolganligi sababli, 
o‘simliklar nobud bo‘lmaydi. O‘simlik barglari qanchalik ko‘p muz bilan qoplangan bo‘lsa ular 
shunchalik yuqori darajada zararlanadilar. O‘simliklarni butunlay muz qoplagan holda ular -3oS ham 
nobud bo‘lishlari mumkin. 
O‘simliklarni muz qobig‘i tagida nobud bo‘lishining ikkinchi sababi, bu muzning haroratni 
yaxshi o‘tkazishidir. Muzning issiqlik o‘tkazishi qorga nisbatan bir necha baravar yuqori. Shuning uchun 
ham atmosferaning sovushi natijasida o‘simliklarga past harorat tez ta’sir qiladi va ular muzlaydi. 
Shuningdek muzning o‘simliklarga siquvchi ta’siri natijasida ham ular nobud bo‘lishi mumkin. Ayrim 
hollarda muz qobig‘i o‘simlikning ustida emas balki, butun tanasi bo‘ylab ro‘y beradi. Bu hol o‘simliklar 
uchun ayniqsa xavflidir. 
Bo‘rsish.
Bu hol havoning bahorgi isishi natijasida uning tuproqqa singishi, so‘ngra esa sovuq 
harorat natijasida ushbu tuproq qatlamining muzlashi va uning tuproqning erimagan qismi bilan muz 
qatlami hosil qilishi natijasida ro‘y beradi. Ushbu qatlam tuproqning yuqori qatlamini ko‘taradi chunki 
suv muzlaganda uning hajmi kengayadi. Buning natijasida ildizlarning yorilishi-uzilishi ro‘y beradi. 
Bahorgi havoning isishi natijasida tuproq-muz qatlami eriydi va ko‘tarilgan tuproq qatlami 
o‘tiradi. Natijada yorilgan-uzilgan ildizlar yotiq holda tuproq yuzasiga chiqib qoladi. Agar ular tezda 
tuproqqa ildiz otmasa issiq havo ta’sirida tezda qurib qolishi mumkin. Ayrim o‘simliklarda bo‘rtishga 
nisbatan moslanishlar vujudga kelgan. Masalan kok-sagiz o‘simligida kuzda S-simon ildizlar hosil 
bo‘ladi. Ushbu ko‘rinishdagi ildizlar parenxima hujayralarining asosiy o‘q bo‘ylab siqilishi natijasida 

---

O’simliklar fiziologiyasi
159 
vujudga keladi. Bunda ildiz qisqaradi va poya tuproqqa tortiladi. Muzlagan tuproqning kengayishidan esa 
ildiz tug‘rilanadi. Bu hol o‘simliklarning bo‘rsishini va ildizlarning yorilishi-uzilishini oldini oladi.