O’rta maxsus ta’lim vazirligi

Kodda birinchi uchta raqam kasbiy faoliyat sohalarini ifodalaydi.
010 – sonoat;
020 – transport;
030 – aloqa;
040 – quriliSh;
050 – uy-joy kommunal xo’jaligi;
060 – qiShloq va o’rmon xo’jaligi;
070 – sog’’liqni saqlaSh;
080 – maorif;
090 – madaniyat va san’at;
100 – ijtimoiy-iqtisodiy soha;
110 – savdo, umumiy ovqatlaniSh va xizmat ko’rsatiSh sohalari.
Dunyoda minglab kasblar bor. Kasblar tasnifi uchun har xil belgilarni asos qilib oliSh mumkin. Masalan, ularning nomlari boShlanadigan birinchi harflar bo’yicha bo’lib chiqiSh mumkin. Bu huddi lug’atlarning tuziliShiga o’xshagan bo’ladi. Bunday tasnifdan kasb tanlaSh uchun foydalaniSh unchalik qulay bo’lmaydi, chunki kasb tanlaSh uchun eng avvalo o’Sha kasbning nomini biliSh kerak. Ko’p hollarda kasbning nomi uning qanday ataliShi kasb tanlayotgan kiShiga ma’lum bo’lmaydi. Masalan, siz yaxShi rasm chizasiz, bu sizga juda yoqadi, rasm chiziSh kerak bo’ladigan joyda iShlaShni hohlaysiz. Lekin siz gazmol iShlab chiqariShda rasmlardan nuSha ko’chiruvchi, badiiiy zargarlik buyumlari iShlab chiqaradigan korxonalarda-inkrustator kasbi borligini bilasizmi? Kasblarni yana ular halq xo’jaligining qaysi sohasiga ta’alluqli eqanligiga qarab ham joylaShtirib chiqiSh mumkin. Bunday tasnif korxonalar o’quv yurtlarining rahbarlari uchun qulay bo’lsa ham lekin kasb tanlayotgan kiShiga unchalik qo’l kelmaydi. Masalan birgina tikuvchilik sanoatining o’zida model’er –konstruktorlar slesorlar, buhgalterlar, ekonomistlar va boShqa Shunga o’xShaSh juda kasblar mavjud. Lekin kiShining Shaxsiy fazilatlari bilan sanoatning bir tarmog’’idagi kasblarni butunlay qamrab oliSh mumkinmi? Albatta, yo’q. Shuning uchun ham tarmoq belgilari bo’yicha tuzilgan tasnifdan emas, balki odamning o’zidan, mehnatda bevosita iShtirok etadigan kiShining o’zidan kelib chiqadigan belgilarga qarab tuzib chikilgan tasnifdan foydalaniSh kasb tanlayotgan kiShi uchun qulay bo’ladi.
O’quvchilarga zamonaviy kasblar to’g’risida ma’lumotlar berish
Biz bilamizki, ta’lim jarayonining oldida turgan asosiy vazifalar o’quvchilarga ta’lim va tarbiya berishdan iborat. Lekin, ta’lim jarayonini oldida turgan yana bir vazifa borki, bu masalaga ham alohida e’tibor qaratish zarur. Bu o’quvchilarni kasb tanlashga yo’llash (qiziqtirish) masalasidir.
Har qanday jamiyat turli kasblarga ehtiyoj sezadi. Kasblar ham o’zgaruvchan tusga ega bo’lib, ba’zi kasblar “eskirib”, ba’zi kasblar yangicha tus olsa, jamiyat tarraqiyoti bilan birga yangi-yangi kasblar ham paydo bo’lib boradi. Ayniqsa XXI asrda fan-texnika va iqtisodiyotning yusalishi bilan, juda ko’plab yangi kasblar paydo bo’ldi. Yuqorida qayd etib o’tganimizdek ko’plab kasblar shakl va ma’no jihatidan boyib bordi.
Yurtimiz mustaqillika erishib, jahon hamjamiyatiga yuz tutishi bilan kasblar olami ham keskin o’zgarib bordi. Mustaqillik yillarida chet el davlatlari bilan savdo-iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy va ijtimoiy-siyosiy sohadagi keng ko’lamli hamkorliklar natijasida O’zbekistonda ham yangi kasblar paydo bo’la boshladi.
Internet ma’lumotlariga ko’ra so’nggi vaqtlarda quyidagi kasb egalariga eng ko’p talab sezilmoqda:
Injenerlar-har doimgidek eng ko’p talab etiladigan kasb egalari bo’lib qolmoqdalar. Ayniqsa, quruvchi-injiner, injiner-texnolog va injiner-elektriklarga talab ortib bormoqda.
Hizmat ko’rsatish sohasiga tegishli bo’lgan kasblar.
Axborot texnologiyalari bo’yicha mutaxassislar.
Tibbiyot sohasida– oftalmolog, otolaringolog, logoped, defektolog, endokrinolog, dietolog, allergologlar.
Ekologlar.
Kimyogarlar.
Psixolog va shahsiy konsultantlar.
Marketologlar.
Reklama agentlari.
Nanotexnologiya bo’yicha mutaxassislar.
YUqoridagi ma’lumotlardan ko’rinadiki, talab ortib borayotgan kasblarning ko’p qismini yangi paydo bo’lgan kasblar tashkil etadi. Lekin hozirgi vaqtda o’quv adabiyotlarida bu kasblar to’g’risida etarli ma’lumotlar berilmagan.
Quyida biz “XXI asr kasblari” to’g’risida ma’lumotlar berishni lozim topdik.