O’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi o`zbekiston milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti “fuqarolik jamyati va huquq ta’limi” kafedrasi

1.2 Milliy g’oya targ’ibotida axborot kommunikatsiya tizimi va innovatsion texnologiyalar
Dastlab guruh yig‘ilib, ularning oldiga muammo qo‘yiladi. Bu muammoning echimi to‘g‘risida ishtirokchilar o‘z fikrlarini bildirishadi. Bu bosqichda hech kimning o‘zgalar g‘oyasiga “hujum” qilishi yoki baholashiga haqqi yo‘q. “Aqliy hujum” metodi orqali o‘quvchilarga savollarni berish bilan o‘qituvchi avvalo o‘tgan darslarni mustahkamlaydi, yangi mavzuni oydinlashtiradi, mavzulararo bog‘lanishga erishadi, qolaversa, o‘quvchilarda erkin fikr, mustaqil dunyoqarashni shakllantirib, fikrlarni zudlik bilan jamlash, tez, aniq va lo‘nda javob berish, vaziyatni to‘g‘ri baholash kabi ko‘nikmalarni uyg‘otadi. O‘quvchilarning mustaqil dunyoqarashi, erkin tafakkurini rivojlantirish maqsadida dars jarayonlarida ushbu metoddan foydalanish kutilgan samarani berishi shubhasiz.
Pedagogik texnologiyalarning nazariy tahliliga oid ko‘pgina manbalarda mutaxassislar, “Aqliy hujum” qoidalarini quyidagicha belgilashadi
olg‘a surilgan g‘oyalar baholanmaydi va tanqid ostiga olinmaydi
ish sifatiga emas, soniga e’tibor qaratiladi, g‘oyalar qancha ko‘p bo‘lsa, shuncha yaxshi;
istalgan g‘oyani mumkin qadar mukammallashtirish va rivojlantirish mumkin;
har qanday g‘oyalar ham qo‘llab quvvatlanadi;
barcha g‘oyalarning asosiy mavzulari(farazlari) yozib olinadi;
“hujum” vaqti aniqlanadi va unga rioya qilinishi shart;
savollarga qisqacha(asoslanmagan) javoblar berish ko‘zda tutiladi1.
SHu o‘rinda qisqacha “Aqliy hujum” metodining vazifasiga to‘xtalib o‘tish lozim. Bu metod qiyin vaziyatdan qutulish choralarini topishga, fikrlar xilma-xilligiga erishishga va muammoning chegarasini hamda tafakkur doirasini kengaytirishga imkon beradi. Eng asosiysi, muammoni echish jarayonida ijodiy hamkorlik kuchayib, guruh (auditoriya yoki sinf) yanada jipslashadi.
“Aqliy hujum” metodi qo‘llanish maqsadiga ko‘ra, universal hisoblanib, ilmiy izlanishlar jarayonida yangi muammoni echishga imkon yaratadi, o‘qitish jarayonida o‘quv materiallarini tezkor o‘zlashtirishga yordam beradi, fikrni mustahkamlashda asqotadi, ya’ni o‘quvchida o‘z-o‘zini boshqarish asosida faol fikrlashni shakllantiradi.
“Aqliy hujum” metodi bo‘yicha o‘quvchilar mustaqil o‘qib, izlanishlari va muayyan ma’noda bilim va tasavvurlarga ega bo‘lishlari uchun o‘tgan darslarda ular mazkur mavzu yuzasidan kerakli adabiyotlar yoki o‘qituvchi tomonidan tayyorlangan tayanch ma’ruza matni bilan ta’minlanishlari zarur.
7-9 sinflarda o‘qitiladigan“Milliy istiqlol g‘oyasi va ma’naviyat asoslari” fani mavzularini “Aqliy hujum” metodidan foydalanib o‘qitishda quyidagi omillarga e’tibor berish maqsadga muvofiq:
imkon qadar ko‘proq fikr va g‘oyalarni to‘plash;
o‘quvchilarning erkin fikrlashlariga zamin hozirlash;
bolalarda bir-birini fikrini hurmat qilish hissini tarbiyalash;
o‘quvchilar tomonidan bildirilgan noto‘g‘ri fikrlarni tanqid qilmaslik, bir-birining fikriga tolerantlik bilan qarash;
munozara yakunida fikr bildirgan barcha o‘quvchilarni rag‘batlantirish;
Shunga asosan, «Pedagogik mahorat» fani, mahoratli o'qituvchilarni tayyorlashga xizmat qiladi, o'qituvchilar va tarbiyachilarning kasbiy faoliyati sirlarini, mohirligini o'rgatuvchi va uni takomillashtirish to'g'-risida ma'lumotlar berib boruvchi fan bo'lib, o'qituvchilarda pedagogik mahoratning mohiyati mazmunini, hozirgi zamon talablari doirasida kasbiy
3. Milliy g‘oya targ‘ibotida axborot kommunikatsiyatizimi va innovatsion texnologiyalar: Milliy g‘oya targ‘ibotida inson omili hal etuvchi ahamiyatga ega. U foydalaniyotgan texnologiyalar, mexanizm, uslub va vositalar targ‘ibotning samaradorligiga, milliy g‘oyani insonning ishonch va e’tiqodiga aylantirishga ko‘proq ta’sir ko‘rsatadi.
Millat o‘z kuchini, taraqqiyoti zaminlarini avvalo yosh avlod orqali topadi va rivojlanadi. Jamiyatning eng o‘zgaruvchan va harakatchan qatlamini jamoaga va jamiyatga xos qilib tarbiyalash, intelektual salohiyatini oshirish, milliy ana’analarimiz, qadriyatlarimizni asrab-avaylashning asosiy tashuvchilari yoshlar hisoblanadi. O‘zbekistonda ular aholining 64% (17 mln.) ni tashkil qilib, juda katta strategik kuch sifatida namoyon bo‘lmoqda. Milliy g‘oyani aynan shu qatlam orasida targ‘ib qilish, ularning ongiga singdirib, ishonch va e’tiqodga aylanib borishining bir qancha o‘ziga xos jihatlari mavjud. Bu jihatlar davlatimizning kelajakdagi taraqqiyotini belgilab beruvchi asosiy manbalaridan biridir. Birinchidan, milliy g‘oya bir tomondan yoshlarni o‘zini ob’ekti sifatida qarasa, ikkinchi tomondan yoshlar milliy g‘oyani asosiy tashuvchilari va bir paytning o‘zida keyingi avlodga etkazib beruvchilari hisoblanadilar. Uchinchidan, yoshlar qanchalik darajada milliy g‘oya bilan qurollangan va uning mazmun mohiyatini anglagan bo‘lsalar, bugungi kunda avj olgan “mafkuraviy ta’sirlar”ning oldi olingan bo‘ladi.
Aynan yuqoridagi holatlar milliy g‘oya va yoshlarni o‘zaro bog‘liqligini belgilab beradi. Boshqacha qilib aytganda, milliy g‘oya qanchalik mazmunli, har bir kishining uzoqqa mo‘ljallangan maqsad va manfaatlari, pirovardida esa, millatning istiqbolini belgilashga xizmat qiladigan bo‘lsa, uni yoshlar shunchalik tez qabul qiladi va unga nisbatan ijobiy munosabati shakllanadi. Demak, targ‘ibot texnologiyalari milliy g‘oya orqali yoshlarda qanday g‘oya va fikrlarni taklif etsa, shunga mos ravishda g‘oyaviy jihatdan chiniqqan, vatanparvar, zamonaviy bilimlarni egallagan yoshlarga ega bo‘ladi. Eng asosiysi shundaki, yoshlar boshqa aholi qatlamlariga nisbatan, tashabbuskor, ishonuvchan, tez qabul qiluvchi hisoblanadilar. Jamiyatda qanday maqsadga qaratilgan bo‘lmasin, turli g‘oya va mafkuralarga o‘zining shaxsiy nuqtai nazarini qaratadi. CHunki yoshlar fiziologik va psixologik jihatdan shakllanish bosqichida bo‘lganligi uchun ularda yangiliklarga nisbatan qiziqish yuqori bo‘lib, uni e’tiqodga, odatga aylantirish hissi kuchli bo‘ladi. SHuningdek, yoshlar o‘zlarining ijtimoiy–ruhiy va boshqa jihatlariga ko‘ra salbiy hodisalarga beriluvchanlik, jamiyatdagi o‘zgaruvchan sharoitga moslashish qobiliyatining yuqori ekanligi bilan ajralib turadi. Ular jamiyatning shunday ijtimoiy guruhiga mansubki, o‘zlarining o‘tkir bilish qobiliyati orqali so‘z bilan amaliyot mutanosibligi holatlarini kuchliroq sezadilar. Jamiyatning bunday qatlamini to‘g‘ri maqsadga yo‘naltirish uchun avvalo ularning aniq, bunyodkor, millatparvar g‘oyalar asosida tarbiyalash va ta’lim berish alohida ahamiyat kasb etadi. Bu jarayondagi asosiy “ma’naviy tarbiya” rolini milliy g‘oya bajaradi. Milliy g‘oyaning yoshlarni sag‘arbar etish, ilhomlantirish, buyuk kelajak sari chorlash uchun ahamiyati, ta’lim va tarbiyada tutgan o‘rni va roli uning hayot xaqiqatlariga, real borliqqa, xalq turmushiga qanchalik mos va muvofiqligiga qarab belgilanadi. YOshlarning ongiga milliy g‘oyani singdirish, ularni shu asosda tarbiyalash, avvalo, jamiyatdagi barcha ijtimoiy va siyosiy institutlar orqali amalga oshirilishidagi jarayonda davlatning alohida o‘rni va roli mavjud.
“Har qaysi davlat va har qaysi millat nafaqat erosti va erusti tabiiy boyliklari bilan, harbiy qudrati va ishlab chiqarish salohiyati bilan, balki birinchi navbatda o‘zining yuksak madaniyatli va ma’naviyatli yoshlari bilan kuchlidir”1. Milliy g‘oya targ‘ibotining yosh avlod orasida amalga oshirish jarayonida bir qancha bosqichlarda amalga oshirilishi, uning oldiga qo‘ygan maqsadlari bilan muvofiqligini ta’minlab beradi. CHunki, milliy g‘oya bir kunda yoki bir yilda shakllanib, singdiriladigan jarayon bo‘lmasdan, balki tadrijiy ravishda amalga oshiriladi.
Avvalo, milliy g‘oya bu qatlam orasida bosqichma-bosqich ravishda amalga oshirilishi kelajakdagi uning keng tarqalishining asosiy mazmunini belgilab beradi. CHunki, yosh avlodning ma’lumotlarni qabul qilishi ularning psixologik va fiziologik xususiyatlari bilan uzviy bog‘liq ekanligi, ularning milliy g‘oyaga xos bo‘lgan jihatlarni asta – sekinlik bilan o‘zlashtirishlarini bildiradi. Avvalo, milliy g‘oya targ‘ibotini jamiyatning eng asosiy va muhim instituti hisoblanmish-oilalarda joriy qilish (ya’ni, an’analarimiz, urf-odatlarimiz haqida dastlabki tasavvurlar) keyingi bosqichlar, ya’ni, maktabgacha ta’lim, maktab ta’limi kabi darajalarda davom ettirish yoshlarni milliy g‘oyani to‘la mazmunda, chuqur tarzda egalllashlarining kafolatlaridan biridir.
Ikkinchidan, milliy g‘oya juda keng mazmunga egaligi, an’analarimiz va tariximizning barcha ko‘rinishlarini o‘zida mujassam etgani, shuningdek mamlakatimizning mustaqilligini turli mafkuraviy xavflardan ximoya qiluvchi vosita ekani haqida to‘xtalib o‘tadigan bo‘lsak, uning targ‘iboti masalasi ham yanada muhim hisoblanadi. SHu maqsadda, uning jamiyat bo‘yicha ko‘lamini oshirishning yagona yo‘llaridan biri - doimiy ravishda targ‘ibot va tashviqot ishlarini tashkillashtirishga qaratilganligidir. Uzluksizlik tamoyili milliy g‘oyani xalq ongiga singdirish uchun mamlakatda muayyan mafkuraviy maydon yaratishni taqozo qiladi. Bu maydondagi har bir harakat va holat, jumladan ta’lim tizimidagi o‘quv rejalari, dasturlar, darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, sinf va auditoriyalar ko‘rgazmali qurollarning milliy g‘oyaga uyg‘un bo‘lishi muhim.
“Milliy g‘oyaning targ‘ibotida muhim ahamiyat kasb etuvchi jihatlardan biri uni keng qamrovlilik tamoyili asosida amalga oshirishdir. Bunda jamiyatning barcha a’zolariga g‘oyalar xilma-xilligi asosida mafkurani singdirish, bu jarayonda aholining barcha qatlamlarini qamrab olish nazarda tutiladi. Natijada jamiyatning barcha bo‘g‘inlari g‘oyaviy ta’sir doirasida qamrab olinadi”³; - umumiy maqsadga yo‘naltirilganlik; -faol insonni tarbiyalash, uning salohiyatini yuzaga chiqarish mafkuraning bosh maqsadi qilib olinadi.
Bugungi kunda milliy g‘oya targ‘ibotini amalga oshirish bevosita yoshlar bilan bog‘liq ekan, bu albatta ta’lim tizimiga innovatsion texnologiyalar va interfaol metodlarni olib kirish bilan bog‘liq holda amalga oshiriladi.
Ma’lumki, interfaol metodlar deganda – ta’lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil fikrlashga undovchi, ta’lim jarayonining markazida ta’lim oluvchi bo‘lgan metodlar tushuniladi. Bu metodlar qo‘llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi. Ta’lim oluvchi markazda bo‘lgan yondoshuvning foydali jihatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
- ta’lim samarasi yuqoriroq bo‘lgan o‘qish-o‘rganish;
- ta’lim oluvchining yuqori darajada rag‘batlantirilishi;
- ilgari orttirilgan bilimning ham e’tiborga olinishi
- o‘qish shiddatini ta’lim oluvchining ehtiyojiga muvofiqlashtirilishi;
- ta’lim oluvchining tashabbuskorligi va mas’uliyatining qo‘llab- quvvatlanishi;
- amalda bajarish orqali o‘rganilishi;
- ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi.
Quyida dars jarayonlarida milliy g‘oyani targ‘ib qilish maqsadida qo‘llaniladigan ayrim interfaol metodlar keltirib o‘tilgan:
Milliy g‘oyani san’at vositasida targ‘ib etishningSWOTtahlili
Kuchli tomoni
- ko‘pchilik uchun tushunarli ekani
- juda katta auditoriyani egallay olishi
- insonlarning hissiyoti orqali ongiga ta’sir etishi
- jozibadorligi
- bildirmasdan kishilarning qarashlariga ta’sir etishi
Ojiz tomon
- alohida tayyorgarlik lozim
- maxsus jihozlar talab etiladi (ba’zi o‘rinlarda)
Imkoniyatlari
- auditoriyasi cheklanmagan
Innovatsion ta'lim texnologiyasi - bu ta'lim jarayonining samaradorligini oshirish va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hozirgi tendentsiyalariga eng mos keladigan ta'lim faoliyati uchun shart-sharoitlarni yaratish uchun mavjud usullar va vositalarni qandaydir yangi yoki sifat jihatidan yaxshilashni o'z ichiga olgan ta'lim faoliyatini tashkil etish metodologiyasi. jamiyatning.
Ta'limdagi innovatsion faoliyat ta'lim sohasidagi innovatsiyalarning paydo bo'lishiga qaratilgan kompleks faoliyatni o'z ichiga oladi. Bu innovatsiyalar ta’lim jarayonini tashkil etishning usul va usullari, ta’lim va tarbiya jarayonida foydalaniladigan resurslar, ilmiy nazariyalar va tushunchalar bo‘lishi mumkin.
Innovatsiyalar yangi ilmiy bilimlarni, qandaydir kashfiyotlar, ixtirolarni olishga qaratilgan tadqiqot faoliyatidan foydalanish orqali rivojlanadi. Bundan tashqari, innovatsiyalarning paydo bo'lishi loyihalash ishlarining natijasi bo'lishi mumkin, bunda mavjud ilmiy nazariyalar va tushunchalar asosida amaliy harakatlarni amalga oshirish imkoniyatlarini aks ettiruvchi instrumental va texnologik bilimlar ishlab chiqiladi. Shunday qilib, innovatsion loyihalar yaratiladi, bu esa keyinchalik yangi texnologiyalarning paydo bo'lishiga olib keladi.
Innovatsiyalar ta'lim faoliyati jarayonida ham rivojlanadi. O'quv jarayonida talabalarning nazariy va amaliy bilimlarini rivojlantirish amalga oshiriladi, keyinchalik ular innovatsiyalarni yaratish bilan bog'liq bo'lgan amaliy hayotning turli sohalarida qo'llanilishi mumkin.
Innovatsion ta'lim texnologiyalari uchta asosiy komponentga asoslanadi:
Zamonaviy, yaxshi qurilgan tarkib, uning asosi tadbirkorlik faoliyatining hozirgi voqeligiga javob beradigan kasbiy faoliyatdagi vakolatlardir. mazmuni zamonaviy aloqa vositalari orqali uzatiladigan turli multimedia materiallarini o'z ichiga oladi.
O'qitishda zamonaviy, innovatsion usullarni qo'llash. Bunday usullar bolajak mutaxassisning kompetensiyalarini shakllantirishga, oquvchilarni faol oquv va amaliy faoliyatga jalb etishga, oquv jarayonida tashabbus korsatishga yonaltirilgan bo`lishi kerak. O'quv dasturlarini passiv assimilyatsiya qilish istisno qilinadi.
Ta'lim jarayonida zamonaviy infratuzilmaning mavjudligi. U ta'limning yangi shakllari va usullarini, xususan, masofaviy ta'limni qo'llashga yordam beradigan axborot, texnologik, tashkiliy va kommunikatsiya komponentlariga asoslanishi kerak.
Ta'limda innovatsion texnologiyalar o'qitishda muayyan yondashuvlarni qo'llash asosida qo'llaniladi, ya'ni. yangi texnologiyalarni rivojlantirish uchun asos bo'lgan talablar va maqsadlarni o'z ichiga olgan tamoyillar.
Pedagogik sohadagi barcha innovatsiyalar jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining hozirgi bosqichiga aniq mos kelishiga asoslanadi. Hozirgi vaqtda ular o'quvchilarning mustaqilligini rivojlantirishga, o'z-o'zini o'rganish va o'z-o'zini rivojlantirish qobiliyatlarini shakllantirishga, o'quv dasturlarini mexanik ravishda emas, balki ongli ravishda o'zlashtirishga qaratilishi kerak.
“Ta'lim sohasidagi innovatsion texnologiyalar doimiy ravishda rivojlanib, ularning turlari kengayib bormoqda”<sup>4</sup>. Quyidagi asosiy texnologiyalar guruhlarini ajratish mumkin:
Fan ta'limi sohasida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yoki AKT. Ushbu texnologiyalardan foydalanish axborot jamiyatining rivojlanishi va hayotning barcha sohalarida axborot vositalarini faol joriy etish bilan bog'liq. Bunday texnologiyalar talabalar ongini axborotlashtirishga qaratilgan. Ta'lim dasturlari informatika, axborot jarayonlari va AKTni o'rganishga qaratilgan yangi fanlarni o'z ichiga oladi. Professor-o'qituvchilar va talabalarning axborot madaniyatini oshirishga yordam berish uchun o'quv jarayoni ham faol ravishda axborotlashtirilmoqda;
Shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalar. Ushbu texnologiyalar shaxsni ta'lim va tarbiyada ustuvor o'ringa qo'yishga qaratilgan. Butun ta'lim jarayoni shaxsning o'ziga xosligi va rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holda shaxsni rivojlantirishga qaratilgan.
O'quv jarayonini axborot-tahliliy ta'minlash. Ushbu guruh texnologiyalaridan foydalanish har bir o'quvchi, sinf, parallel, ta'lim muassasasining rivojlanishini o'rganishga, ularni adekvat baholashga qaratilgan;
Intellektual rivojlanish monitoringi. Texnologiyalar grafiklardan foydalanishga, test tizimiga, individual oʻquvchilarning rivojlanish dinamikasini va umuman taʼlim sifatini kuzatish imkonini beruvchi yangi baholash usullariga asoslangan;
Ta'lim texnologiyalari. O'quv jarayonini ta'limdan ajratib bo'lmaydi. Shuning uchun shaxsni, uning asosiy fazilatlarini rivojlantirishning yangi usullari joriy etilmoqda;
Didaktik texnologiyalar. Ular ta’lim muassasasi rivojlanishining asosiy omili hisoblanadi. Bunday texnologiyalar an'anaviy va innovatsion texnologiyalardan foydalanishni o'z ichiga olgan texnika va vositalar majmuasiga asoslanadi: o'quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash, audiovizual, multimedia vositalaridan foydalanish, tabaqalashtirilgan o'qitish usullari
Shakl 1. Innovatsion ta'lim texnologiyalari. Author24 - talabalar qog'ozlarini onlayn almashish
Talabalarga yo'naltirilgan ta'limning asosiy texnologiyalari
Ushbu texnologiyalar ta'lim jarayonining boshida bolaning shaxsiyatini qo'yadi. Uning individual xislatlari e’tiborga olinadi va o‘qituvchi o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda o‘z mahoratini ta’limni tashkil etishga yo‘naltiradi
Innovatsion ta'lim texnologiyasi - bu ta'lim jarayonining samaradorligini oshirish va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hozirgi tendentsiyalariga eng mos keladigan ta'lim faoliyati uchun shart-sharoitlarni yaratish uchun mavjud usullar va vositalarni qandaydir yangi yoki sifat jihatidan yaxshilashni o'z ichiga olgan ta'lim faoliyatini tashkil etish metodologiyasi. jamiyatning.
Ta'limdagi innovatsion faoliyat ta'lim sohasidagi innovatsiyalarning paydo bo'lishiga qaratilgan kompleks faoliyatni o'z ichiga oladi. Bu innovatsiyalar ta’lim jarayonini tashkil etishning usul va usullari, ta’lim va tarbiya jarayonida foydalaniladigan resurslar, ilmiy nazariyalar va tushunchalar bo‘lishi mumkin.
Innovatsiyalar yangi ilmiy bilimlarni, qandaydir kashfiyotlar, ixtirolarni olishga qaratilgan tadqiqot faoliyatidan foydalanish orqali rivojlanadi. Bundan tashqari, innovatsiyalarning paydo bo'lishi loyihalash ishlarining natijasi bo'lishi mumkin, bunda mavjud ilmiy nazariyalar va tushunchalar asosida amaliy harakatlarni amalga oshirish imkoniyatlarini aks ettiruvchi instrumental va texnologik bilimlar ishlab chiqiladi. Shunday qilib, innovatsion loyihalar yaratiladi, bu esa keyinchalik yangi texnologiyalarning paydo bo'lishiga olib keladi.
Innovatsiyalar ta'lim faoliyati jarayonida ham rivojlanadi. O'quv jarayonida talabalarning nazariy va amaliy bilimlarini rivojlantirish amalga oshiriladi, keyinchalik ular innovatsiyalarni yaratish bilan bog'liq bo'lgan amaliy hayotning turli sohalarida qo'llanilishi mumkin.
Innovatsion ta'lim texnologiyalari uchta asosiy komponentga asoslanadi:
Zamonaviy, yaxshi qurilgan tarkib, uning asosi tadbirkorlik faoliyatining hozirgi voqeligiga javob beradigan kasbiy faoliyatdagi vakolatlardir. mazmuni zamonaviy aloqa vositalari orqali uzatiladigan turli multimedia materiallarini o'z ichiga oladi.
O'qitishda zamonaviy, innovatsion usullarni qo'llash. Bunday usullar bolajak mutaxassisning kompetensiyalarini shakllantirishga, oquvchilarni faol oquv va amaliy faoliyatga jalb etishga, oquv jarayonida tashabbus korsatishga yonaltirilgan bo`lishi kerak. O'quv dasturlarini passiv assimilyatsiya qilish istisno qilinadi.
Ta'lim jarayonida zamonaviy infratuzilmaning mavjudligi. U ta'limning yangi shakllari va usullarini, xususan, masofaviy ta'limni qo'llashga yordam beradigan axborot, texnologik, tashkiliy va kommunikatsiya komponentlariga asoslanishi kerak.
Ta'limda innovatsion texnologiyalar o'qitishda muayyan yondashuvlarni qo'llash asosida qo'llaniladi, ya'ni. yangi texnologiyalarni rivojlantirish uchun asos bo'lgan talablar va maqsadlarni o'z ichiga olgan tamoyillar.
Pedagogik sohadagi barcha innovatsiyalar jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining hozirgi bosqichiga aniq mos kelishiga asoslanadi. Hozirgi vaqtda ular o'quvchilarning mustaqilligini rivojlantirishga, o'z-o'zini o'rganish va o'z-o'zini rivojlantirish qobiliyatlarini shakllantirishga, o'quv dasturlarini mexanik ravishda emas, balki ongli ravishda o'zlashtirishga qaratilishi kerak.
Ta'lim sohasidagi innovatsion texnologiyalar doimiy ravishda rivojlanib, ularning turlari kengayib bormoqda. Quyidagi asosiy texnologiyalar guruhlarini ajratish mumkin:
“Fan ta'limi sohasida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yoki AKT. Ushbu texnologiyalardan foydalanish axborot jamiyatining rivojlanishi va hayotning barcha sohalarida axborot vositalarini faol joriy etish bilan bog'liq”⁵. Bunday texnologiyalar talabalar ongini axborotlashtirishga qaratilgan. Ta'lim dasturlari informatika, axborot jarayonlari va AKTni o'rganishga qaratilgan yangi fanlarni o'z ichiga oladi. Professor-o'qituvchilar va talabalarning axborot madaniyatini oshirishga yordam berish uchun o'quv jarayoni ham faol ravishda axborotlashtirilmoqda;
Shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalar. Ushbu texnologiyalar shaxsni ta'lim va tarbiyada ustuvor o'ringa qo'yishga qaratilgan. Butun ta'lim jarayoni shaxsning o'ziga xosligi va rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holda shaxsni rivojlantirishga qaratilgan.
O'quv jarayonini axborot-tahliliy ta'minlash. Ushbu guruh texnologiyalaridan foydalanish har bir o'quvchi, sinf, parallel, ta'lim muassasasining rivojlanishini o'rganishga, ularni adekvat baholashga qaratilgan;
Intellektual rivojlanish monitoringi. Texnologiyalar grafiklardan foydalanishga, test tizimiga, individual oʻquvchilarning rivojlanish dinamikasini va umuman taʼlim sifatini kuzatish imkonini beruvchi yangi baholash usullariga asoslangan;
Ta'lim texnologiyalari. O'quv jarayonini ta'limdan ajratib bo'lmaydi. Shuning uchun shaxsni, uning asosiy fazilatlarini rivojlantirishning yangi usullari joriy etilmoqda;
Didaktik texnologiyalar. Ular ta’lim muassasasi rivojlanishining asosiy omili hisoblanadi. Bunday texnologiyalar an'anaviy va innovatsion texnologiyalardan foydalanishni o'z ichiga olgan texnika va vositalar majmuasiga asoslanadi: o'quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash, audiovizual, multimedia vositalaridan foydalanish, tabaqalashtirilgan o'qitish usullari.
Talabalarga yo'naltirilgan ta'limning asosiy texnologiyalari
Ushbu texnologiyalar ta'lim jarayonining boshida bolaning shaxsiyatini qo'yadi. Uning individual xislatlari e’tiborga olinadi va o‘qituvchi o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda o‘z mahoratini ta’limni tashkil etishga yo‘naltiradi.
Shaxsga yo'naltirilgan ta'lim texnologiyalari orasida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin:
“Ko'p bosqichli ta'lim texnologiyasi”⁶. Ushbu texnologiyaga ko'ra, o'quv jarayonini har bir o'quvchi tomonidan materialni o'zlashtirish qobiliyatiga qarab qurish kerak, ya'ni. har bir talabaga o'zi uchun zarur bo'lgan va uning imkoniyatlariga mos keladigan dasturni o'zlashtirish uchun vaqt beriladi. Shunday qilib, o'quv dasturining asosiy yadrosi samarali tarzda o'zlashtiriladi.
Kollektiv o'zaro ta'lim texnologiyasi. Ushbu texnologiya talabalarni psixologik moslashuvga ega bo'lgan kamida ikki kishidan iborat guruhlarga birlashtirishni o'z ichiga oladi. Ular turli darajadagi intellektual rivojlanishga ega bo'lishi mumkin, lekin ular bir-birlariga yordam berish va shu bilan bir-birlarini rivojlantirish orqali vazifalarni bajaradilar. Bu mantiqiy fikrlashni, mas'uliyat hissini, o'zini adekvat hurmat qilishni shakllantiradi, o'quvchilarni ozod qilishga yordam beradi.
hamkorlik texnologiyasi. Bu texnologiya talabalarni kichik guruhlarga birlashtirish va ularda o'qitishni o'z ichiga oladi. O'rganish birgalikda, bir-birlarining muvaffaqiyatlari va muvaffaqiyatsizliklaridan xabardor bo'lishi kerak. Ta'lim yagona maqsad va vazifalarni belgilash, har bir o'quvchining majburiy mas'uliyati va kognitiv ma'lumotlarni samarali o'zlashtirish uchun teng sharoitlarni ta'minlash asosida quriladi.