O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

187-mashq. Qo‘shimchalar yordamida so‘zlar yasang va ulardagi qo‘shimchalarga xos bo‘lgan shakldoshlarni izohlang.

-t, -ch, -uq, -gi, -un

Namuna:
tin-ch, (sifat yasovchi)
sevin-ch (ot yasovchi)


188-mashq. Gaplarni o‘qing. Shakldosh qo‘shimchalarni topib, ularni izohlang.

Hunar ado bo‘lmas boylikdir. Ilm kelinchakka o‘xshaydi: u xilvat va pinhoniylikni yoqtiradi. Erinchak, dangasa insonlar hayotda hech qachon muvaffaqiyat qozonolmaydi. Ishsizlik illatning uyasi. Barvaqt turishga odatlaning, baraka topasiz. Vafoli odamning do‘stlari ham samimiy bo‘ladi. Bevafo do‘stdan jabrli dushman afzal.

Jonimdan o‘zga yori vafodor topmadim,
Ko‘nglimdin o‘zga mahrami asror topmadim. (Bobur)
Vafosizda hayo yo‘q, hayosizda vafo yo‘q. (Navoiy) Qiziga qalamdon sotib oldi. Bilimdon va tadbirkor, raqobatbardosh yoshlar Vatanimizning kelajagi sanaladi.


189-mashq. Quyidagi so‘zlar ishtirokida gaplar tuzing. Qo‘shimcha­lardagi shakldoshlarni tushuntirib bering:


chiziq — tiniq, bosqin — sotqin, sezgi — qadimgi, otashin — ekin, qirg‘in — so‘lg‘in, chirik — elak.


Qo‘SHIMCHALAR MA’NODOSHLIGI


Qo‘shimchalarda shakldoshlikdan tashqari ma’nodoshlik hodisasi ham uchraydi. Ba’zan ma’lum bir so‘z yasash ma’nosini ifodalash uchun birdan ortiq qo‘shimchalardan foydalanishga to‘g‘ri keladi. Masalan, -li qo‘shimchasi o‘rniga -kor, -dor, bo-, ba-, ser- qo‘shimchalarini qo‘llash mumkin:
itoatli — itoatkor
shirali — shirador
savlatli — basavlat
sutli — sersut
obro‘li — boobro‘
Shuningdek, -chi o‘rnida, -shunos, -kash, -kor; -siz o‘rnida esa be-, no- old qo‘shimchalarni qo‘llash kuzatiladi.
adabiyotchi — adabiyotshunos
aravachi — aravakash
g‘allachi — g‘allakor
hayosiz — behayo
o‘rinsiz — noo‘rin