O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

171-mashq. Quyida berilgan matndagi ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarni ma’noli qismlarga ajrating. Ko‘makchi morfemalarga ta’rif bering.

— Ustod sizga salom yo‘lladi...

— Abadulabad salomat bo‘lg‘aylar. Marhamat, noz-ne’matdan olg‘aysiz, azizim... Mavlono Muhiddin shosha-pisha patirlarni ushatdi. Ali Qushchini dasturxonga qistadi. Ali Qushchi sovuq kulimsirab:
— Salom bilan birga ustod bir nozik tilak bildirdilar, — dedi. Mavlono Muhiddinning patir ushatayotgan nozik barmoqlari harakatdan to‘xtab havoda muallaq osilib qoldi.
— Ne tilak ermish?
— Xabaringiz bordir, azizim, bugun subhidam a’lo hazratlari Movaroun­nahr sarhadiga qo‘shin tortib kirgan shahzodaga qarshi yurish boshladi... Inshoolloh, 40 yil shafoat qilgan Tangri taolo bu safar ham o‘z inoyatini darig‘ tutmas... Va lekin, bandayi g‘ofil Haq taoloni bilmoqda ojizdurmiz...


172-mashq. Rasmdan foydalanib «Bobolar ruhi hamisha bizga yor» mavzusida matn tuzing. So‘zlarni ma’noli qismlarga ajrating, ko‘makchi morfemalarni topib, izohlang.


173-mashq. Quyidagi so‘zlarni ma’noli qismlarga ajrating. Ma’no­larini izohlang. Qo‘shimchalarni sinonim, omonim, antonimlik xusu­siyatiga ko‘ra guruhlarga ajrating.

Dadillashtirmoq, dam-badam, yorilmoq, zirqiramoq, yo‘rgaklatmoq, yo‘lattirmoq.

1. -li, ba-, bo-; 2. -gi, -ki, -qi; 3. -iy, -viy; 4. -chan, -kash; 5. -dor; 6. ser-; 7. ba-, bo-; 8. be-, no-; 9. -choq, -chak; 10. -kir, -qir, -gi, -gir; 11. -k, -q; 12. -ik, -iq; 13. -simon; 14. -iv, -al, -ion; 15. -ag‘on, -ma.
174-mashq. Quyidagi ertakni ifodali o‘qing, ostiga chizilgan so‘zlarni ma’noli qismlarga ajratib, unga ma’nodosh so‘zlar toping. Ko‘makchi morfemalarning turlarini aniqlang.

Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, qadim zamonda go‘zal, ta’rifi yetti iqlimga ketgan chiroyli bir qiz bor ekan. Kunlarning birida sehrgar kampir bu qizni umrbod uxlatib qo‘yibdi. Shahzoda bu qizni uyg‘otish payiga tushib uzoq o‘ylabdi. Juda ko‘p qiyinchiliklarni boshidan o‘tkazibdi, bu qiz faqat «hayot suvi» bilan uyg‘onarmish. «Hayot suv»ni topish maqsadida haligi shahzoda ko‘p choralarni izlapti, oxir-oqibatda shahzoda baland tog‘ga chiqib tabiblar aytgan o‘sha «hayot bulog‘i»ni topibdi va suvni olib kelib qizga ichiribdi. Go‘zal qiz o‘sha zahotiyoq o‘ziga kelib ko‘zini ochibdi. Ular murod-maqsadlariga yetishibdi.