O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

24-mashq. Fe’llarni topib, ularni izohlang.


Chumoli

G‘ayrat kamarini beliga bog‘lab,

O‘zidan kattaroq cho‘pni ortmog‘lab
Manzilga tez yetmoq yolg‘iz xayoli —
So‘qmoq yo‘ldan borar
Chumoli.
Atrofiga boqmas, ishlar uzukun,
Ko‘pning xirmoniga qo‘shmoq uchun
don...
Yo‘q,
Odam ajdodi bo‘lmagan maymun,
Chumolidan tarqalgan inson.


(Erkin Vohidov)


25-mashq. Ravish so‘z turkumiga oid so‘zlarni aniqlab, ularning sinonimlarini toping.

XANDA

G‘amxo‘r sayohatchi ona bolalari bilan dengiz sohilida dam olish uchun ekspress poyezdning qulay kupesida bamaylixotir ketisharkan: «Bolalarim, menga xalaqit bermay tinglanglar. Men sizlarga qiziq hikoya­lardan o‘qib beraman», — deya kitob o‘qishni boshladi ona.
Oradan ancha vaqt o‘tgach, katta o‘g‘li birdan so‘rab qoldi:
— Oyi, hozir poyezd to‘xtab o‘tgan stansiyaning nomini bilasizmi?
— Yo‘q bilmayman... Gap qo‘shmay turgin, adashib ketaman.
— Attang, bilsangiz soz bo‘lardi...
— Nega endi bilishim kerak ekan?
— Ukam stansiyani bir aylanib chiqay deb, tushib ketgandi.


26-mashq. Yordamchi so‘zlarni belgilab, ularni daftaringizga ko‘chirib yozing. Ular ishtirokida gaplar tuzishga urinib ko‘ring.

NAZOKAТ

Qiz bolalarning yurish-turishi, gap-so‘zi nazokatli, dilbar bo‘lsin. Bundaylarga ortiqcha harakat, qo‘pol qo‘l siltashlar yarashmaydi.
Nazokat, dilbarlik deganda muloyimlik, nozik xatti-harakat, yumshoqlik tushuniladi. Qattiq gapirish, qattiq kulish, qo‘llarini siltab, hammani o‘ziga qaratib turish nazokatdan yiroqdir. Darhaqiqat, tili shirin, chehrasi gulgun qiz-ayollar o‘z oilasining baxt-u saodati, ota-onasining faxri bo‘libgina qolmay, o‘z elining ko‘rki hamdir.
Demak, qizlarda, ayol kishida, birinchi navbatda, aql-u farosat, idrok-u nazokat bo‘lishi kerak. Ana shu bilan u past-balandni, achchiq-chuchukni, bor-yo‘qni, oila sharoitini, imkoniyatlarni fahmlay oladi, idrok etadi, aql-hushi bilan ish yurgizib, kam-ko‘stlarni bartaraf qiladi. Zotan, ayollarga xos bo‘lgan o‘lmas nazokat atrofdagilarga hamisha qanot bag‘ishlab kelgani haqida hayotda misollar bisyor.
Nazokat hamisha mehr bulog‘idan suv ichadi.