O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

21-mashq. Olmoshlarni daftaringizga ko‘chirib yozing, so‘ngra ularga tavsif bering. O‘zingiz ham olmosh so‘z turkumiga oid so‘zlarga misollar keltiring.


Bolangiz asadda tuG‘ilganmi?

Asad (Arslon)chalar quvnoq, baxtiyor, o‘yinqaroq bo‘lsin desangiz, ularning ra’yiga qarab ish qilasiz.

Asad burjining bolalari tug‘ma mag‘rur bo‘ladilar. Ular yaqinlari va begonalarning mehribonliklarini munosib kutib oladilar, baholaydilar. Asadchalar o‘zlarini shahzodaday sezadilar, hukm, farmon berishni yoqtiradilar. Har qanday davraning guli yoki jo‘raboshisi bo‘lishni xohlay­dilar. Bo‘lmasa, yolg‘iz qolib televizor qarshisida o‘tirishni afzal ko‘radilar. Bola ba’zan haddan ziyod harakatchan bo‘ladi. U maqtovlarni xush ko‘radi. Maqtab qo‘ysan­giz, moyday yoqadi, yana ham yaxshiroq bo‘lishga intiladi. Asad tanholikni sevmaydi. Doimo o‘ziga sherik do‘stlar izlaydi, ularga so‘zini o‘tkazishni xohlaydi. Bu bolalar tabiatan saxovatli, ochiq ko‘ngilli bo‘ladi. Shu bilan birga, biroz xudbinligi ham bor.
Asadlarni tarbiyalash oson emas, biroq siz mag‘rur, aqlli asad—o‘g‘illarni yoki go‘zal, erka va o‘ktam asad—qizlarni o‘stirsangiz, chekkan zahmat­laringiz zoye ketmaydi, huzurini ko‘rasiz. Zotan, Asadning modasi ham, nari ham sherlar zotidan!
22-mashq. Fe’llarni topib, ularning qaysi nisbat, mayl va zamonda ekanligini aniqlang.

O‘qituvchi:

— Rustamjon, bitta gap tuz va uni buyruq mayliga aylantir.
Rustamjon:
— Ot aravani tortmoqda.
O‘qituvchi:
— Yaxshi. Endi uni buyruq mayliga aylantir.
Rustamjon:
— Chu!
O‘qituvchi bolalarga dedi: «Ikkita gap yozing va har birida beshtadan fe’l ishtirok etsin».
Erkinboy birinchi bo‘lib nihoyasiga etkazdi. U o‘rnidan turdi va ovozini chiqarib o‘qidi: «Ona pishiradi, yig‘ishtiradi, tikadi, yuvadi va dazmollaydi. O‘g‘li yeydi, ichadi, o‘ynaydi, o‘qiydi va uxlaydi».


23-mashq. Fe’lning vazifadosh shakllarini topib, ularni izohlang.


Тopishmoqlar

Oyna emas jimirlar,

Тek turolmas qimirlar. (Suv)

Bahor, yoz, kuz qishlaydi.

Qish paytida ishlaydi. (Pechka)

Kundalik tarix o‘zi,

Har yerda uning so‘zi. (Gazeta)

Тikuvchimas,

Bichuvchimas,
Ignasi ancha ekan. (Tipratikan)

Ikki ajib qulog‘i bor:

Biri tinglar, biri so‘zlar. (Telefon go‘shagi)

Katta oppoq dasturxon

Yer yuzini qoplagan. (Qor)

Bir qushim bor jon zotini

O‘zi aytar o‘z otini. (Kakku)

Тunda ko‘rib cho‘g‘ deysan,

Тongda ko‘rib yo‘q deysan. (Yulduz)
Тanga-tanga to‘pi bor,
Mittigina ko‘zi bor.
Yursa suvlar jimirlar,
Qamishlar ham qimirlar. (Baliq)