O‘zbеkiston rеspublikasi

turlari

Pensiya yoshi Umumiy ish staji Maxsus ish staji

Erkak Ayol Erkak Ayol Erkak Ayol

1. Umumiy asoslarda 60 55 25 20 - -

а) 1999 yil 14 martdagi Oliy

Majlis Qonuni

54 - 20 - -

b) To`liqsiz ish staji bilan

(8-modda)

60 55 Oz bo`lsada

ish stajining

mavjudlig

Oz bo`lsada

ish stajining

mavjudligi

- -

2. Yoshidan qat`i nazar

imtiyozli pеnsiya (10-

modda)

- - - -

а) Kon sanoatining

yеtakchi kasb egalari

- - - - 20 20

b) Yеr osti ishlarida to`liq ish

kuni davomida bеvosita

band bo`lgan xodimlar

- - - - 25 25

v) Uchuvchi va sinovchi

uchuvchilar

- - - - 25 20

g) Tеatr va boshqa tеatrtomosha

korxonalari

artistlari

- - - - 20,25,30 20,25,30

d) Sportchilarning ayrim

toifalari

_ _ _ _ 20 20

3. Umumiy pеnsiya yoshi

10 yilga qisqartirilgan

holda imtiyozli

pеnsiya (11-modda)

50

45

-

-

-

-

а) Yеr osti ishlari va mеhnat

sharoiti o`ta og`ir va o`ta

zararli ishlarda band

bo`lgan xodimlar

50 45 20 15 10 7.5

b) sirk artistlari 50 45 - - 20 20

4. Umumiy pеnsiya yoshi 5

yilga qisqartirilgan holda

imtiyozli pеnsiya (12-

modda)

55

50

-

-

-

-

а) Urush nogironlari va

ularga tеnglashtirilgan

shaxslar

55 50 25 20 - -

i

121

b) Yеr osti ishlarida, mеxnat

sharoiti og`ir va zararli

ishlarda to`liq ish kuni

davomida ishlagan

xodimlar

55 50 25 20 12 yil 6

oy

10

v) qishloq xo`jalik xodimlarining

ayrim toifalariga

(tamakikor, sholikor, paxtakor

ayollar, paxta

suvchi-lari, cho`ponlar, sut

sog`uvchi opеratorlar,

traktorchi-mеxanizatorlar)

55 50 25 20 20 15

g) Traktorchi-mashinist

ayollar

_ 50 _ 20 _ 15

d) Aviatsiya muxandistеxniklari

tarkibining

xodimlari

55 50 25 20 20 15

е) To`qimachilik sanoati

xodimalari

_ 50 _ _ _ 20

j) Shahar transporti xodimlariga

(avtobus, tramvay,

trollеybus haydovchilari)

55 50 25 20 20 15

z) 5 va undan ortiq farzand

tug`ib, ularni 8 yoshgacha

tarbiyalagan ayollar

- 50 - 15 - -

i) Ekologiya falokati

mintaqasida ishlagan

fuqarolar

55 50 25 20 20 15

к) O`qituvchilar va boshqa

maorif xodimlari

55 50 - - 25 25

l) Shifokorlar va boshqa

tibbiy xodimlar

55 50 - - Qishloqda

25, shahar

da 30 yil

Qishloqda

25, shahar

da 30 yil

м) Ijtimoiy ta`minot tizimi

xodimlari

55 50 - - 25 20

h

h

122

Yillar

2009 yilda

2005 yilga

nisbatan

(+,-)

Ko`rsatkichlar

2005 2006 2007 2008 2009

Yalpi daromad 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 -

Pul daromadlari 82,4 83,8 84,5 85,5 86,5 4,1

shu jumladan:

Ish haqi 28,2 29,0 29,4 29,7 30,0 1,8

Tadbirkorlik faoliyatidan

olingan daromad 12,9 15,1 15,4 18,1 19,4 6.5

Shaxsiy yordamchi

xo`jalikdan olingan daromad 17,8 17,7 17,0 15,3 12,8 -5.1

Ijtimoiy transfertlar 15,5 16,0 16,7 16,9 17,2 1,7

Qarindoshlardan olingan

moddiy yordam 5,2 4,2 4,1 3,1 2,8 -2,4

Mulkdan olingan daromad 1,3 1,2 1,1 1,5 1,9 0,6

Kredit, ssudalar 1,4 0,5 0,6 0,9 1,4 0

Boshqa pul daromadlari 0,1 0,1 - - - -0,1

Natural shakldagi daromadlar 17,6 16,2 15,5 14,5 13,5 -4,1

№ Davlatlar nomi Pensiya yoshi

Erkak Ayol

1 AQSH 65 65

2 Chili 65 60

3 Fransiya 60 60

4 Finlyandiya 65 65

5 Shvetsiya 65 60

6 Slovakiya 60 57

7 Vengriya 62 60

8 Polsha 62 62

9 Latviya 62 62

10 Rossiya 60 55

O‘zbekiston Respublikasida aholi daromadlarining

o‘zgarishi*, foizda:

* Jadval O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi

ma‘lumotlari asosida tuzilgan.

Chet davlatlarda pensiya yoshi

123

Chet davlatlarda pensiya yoshi va talab etiladigan mehnat staji

to‘g‘risida ma’lumot

№ Mamlakat Jinsi Talab etiladigan

yoshi

Talab etiladigan ish

staji

1. Koreya Erkak/ ayollar 60 yosh 20 yil

2. Bolgariya Erkak/ ayollar 60 yosh 20 yil

3. Yaponiya Erkak/ ayollar 65 yosh/60 yosh 25 yil

4. Germaniya Erkak/ ayollar 65 yosh/60 yosh 35 yil

5. Fransiya Erkak/ ayollar 60 yosh 37,5 yil

6 Shvetsiya Erkak/ ayollar 65 yosh/60yosh 30 yil/25 yil

7. Angliya Erkak/ ayollar 65 yosh/60 yosh 27 yil

8. AQSH Erkak/ ayollar 65 yosh

9. Litva Erkak/ ayollar 62,5 yosh/60 yosh 30 yil

10. Belgiya Erkak/ ayollar 65 yosh/60 yosh 45 yil/40 yil

11. Daniya Erkak/ ayollar 67 yosh 40 yil

12. Italiya Erkak/ ayollar 60 yosh/57 yosh

13. Estoniya Erkak/ ayollar 63 yosh/59 yosh 15 yil

14. Gretsiya Erkak/ ayollar 60 yosh 35 yil

124

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YHATI

RAHBARIY ADABIYOTLAR

1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T., «O‘zbekiston»,

2008- y.

2. Karimov I.A. O‘zbekiston - kelajagi buyuk davlat. T., «O‘zbekiston»,

1992- y.

3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod vatan qolsin. T., «O‘zbekiston»,

1994- y.

4. Karimov I.A. O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashrish yo‘lida.

T., «O‘zbekiston», 2005- y.

5. Karimov I.A. Inson, uning huquq va erkinliklari hamda manfaatlari -

eng oliy qadriyat. T., «O‘zbekiston», 2005- y.

6. Karimov I.A. Konstitutsiya - yurtimizda yangi hayot, yangi jamiyat

barpo etishning huquqiy asosi. T., «Xalq so‘zi», 2003- yil 6- dekabr.

7. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz — jamiyatni demokratlashtirish

va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir. T., «Xalq

so‘zi», 2005- yil 29- yanvar.

8. Karimov I.A. Mamlakatimiz taraqqiyotining qonuniy asoslarini

mustahkamlash faoliyatimiz mezoni bo‘lishi kerak. T., «Xalq so‘zi», 2006-

yil 25- fevral.

9. Karimov I.A. Asosiy maqsadimiz - yurtimizda erkin va obod, farovon

hayot barpo etish yo‘lini qat’iyat bilan davom ettirishdir. T., O‘zbekiston,

2007- yil.

10. Karimov I.A. Inson manfaatlari ustuvorligini ta’minlash barcha

islohot va o‘zgarishlarimizning bosh maqsadidir. Xalq so‘zi. 2008 yil 8-

fevral.

11. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston

sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. T., O‘zbekiston, 2009.

MAXSUS ADABIYOTLAR

1. Usmonova M.A. O‘zbekistonda ijtimoiy himoya: fuqarolik huquqiy

jihatlari. Monografiya. T., TDYuI, 2005, 198 b.

2. Usmanova M.A. Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshharish organlari aholini

ijtimoiy himoyalashni amalga oshiruvchi sub’ekt sifatida. Davlat va huquq.-

2004.-¹ 1. -B. 16-17.

125

3. Usmanova M.A. Jamoat tashkilotlari ijtimoiy himoya sub’ekti. Qonun

himoyasida. - 2004. -¹ 1.-B.26-27.

4. Usmanova M.A. O‘zbekistonda kichik tadbirkorlar huquqlarini mehnatga

oid munosabatlarda himoya qilishning ayrim muammolari. Ilmiy-amaliy

anjuman ma’ruza matni. 2003. 12 fevral. - T., TDYuI, 2003. - B. 95-98.

5. Usmanova M.A. Ijtimoiy himoya fuqarolik jamiyati va huquqiy davlatning

asosiy xususiyatlaridan. Ilmiy-amaliy anjuman ma’ruza matni. 2004. 14-

dekabr. - T., TDYuI, 2004. - B. 113-117.

6. Ahmedov D. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida ijtimoiy himoya.

Demokratiyalashtirish va inson huquqlari.- 2004. - ¹ 2. - B. 23-24.

7. Usmanova M.A., Inoyatov A.A., Sarimsaqova G.K., Murodova G.

O‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy ta’minot huquqi. Darslik. -T.:

TDYuI, 2005.- 302 b.

8. Tursunov Y., Shoyimxonov Z. Ijtimoiy ta’minot huquqi. Darslik.-T.:

TDYuI, 2003.- 230 b.

9. Usmanova M.A., Tursunov Y. Ijtimoiy ta’minot huquqi. O‘quv

qo‘llanma.- T.: Moliya, 2004.- 190 b.

10. Kozlov A.Y. Sotsialnaya politika: Konstitutsionno-pravoviye osnovi.

M., 1993.

11. Yudin V.P. Sotsialnaya zashita: ponyatiya. sushnost, granitsi. Kazan,

1995 g.

12. Suleymanova G.V. Sotsialnoe obespecheniye i sotsialnoye straxovaniye.

M., 1997.

13. Glushenko P.P. Sotsialno-pravovaya zashita. SPb., 1998.

14. Machulskaya Y.Y. Pravo sotsialnogo obespecheniya. M., 1999.

15. Mamut L.S. Sotsialnoye gosudarstvo s tochki zreniya pravo.

Gosudarstvo i pravo. 2001., ¹ 2.

16. BMT. Asosiy omillar. T., BMTning O‘zbekistondagi vakolatxonasi.

17. Islamov Z.M. Problemi vlasti: eyo ponimaniye, naznacheniye,

sotsialnaya sennost. T.: TGYuI, 2003.

18. Inson huquqlari. O‘quv qo‘llanma. T., O‘zbekiston, 1997.

19. Yevropa mamlakatlarida ijtimoiy siyosat. Bank axborotnomasi.

2002., ¹ 3.

20. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga sharh. T., O‘zbekiston,

2001 y

21. A.Xayitov, M.Ziyadullayev. O‘zbekistonda pensiya ta’minoti va xorij

tajribasi. -T: «Adolat», 2009- y.

126

MUNDARIJA

KIRISH.......................................................................................................3

I BO‘LIM. AHOLIGA IJTIMOIY YORDAMNI TASHKIL QILISH ..........5

1-Mavzu: Aholiga ijtimoiy yordamni tashkil qilish tushunchasi va tizimi ......5

1.1. Ijtimoiy yordam tushunchasi va uning mazmuni .....................................5

1.2. Ijtimoiy yordam tatbiq qilinadigan aholi toifasi ......................................6

1.3. O‘zbekistonda aholini ijtimoiy himoyalash va huquqiy

kafolotlashning kuchli va ta’sirchan mexanizmi ............................................7

2-Mavzu: Davlat pensiyalari ijtimoiy muhofazaning asosiy qismidir.

Davlat pensiyalarining turlari. O‘zbekiston Respublikasi «Fuqarolarning

davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi Qonuni ........................................... 11

2.1. Davlat pensiyalarining turlari. O‘zbekiston Respublikasi «Fuqarolarning

davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi qonunning ahamiyati ............. 11

2.2. Yoshga doir pensiya tushunchasi va uning turlari ................................... 12

2.3. Yoshga doir pensiya tayinlash asoslari va uni miqdorini

belgilashning qoidalari ............................................................................... 15

2.4. Nogironlik va nogironlik pensiyalari tushunchasi ................................... 20

2.5. Nogironlik pensiyasini tayinlash shartlari ............................................. 23

2.6. Boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi va uni tayinlash va hisoblash tartibi .... 29

2.7. Harbiy xizmatchilarning pensiya ta’minoti ............................................ 37

3-Mavzu: Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalar va ularni tartibga

soluvchi normativ hujjatlar ....................................................................... 41

3.1. Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalarni tartibga soluvchi

normativ hujjatlar ..................................................................................... 41

3.2. Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha tayinlanadigan va to‘lanadigan

nafaqalar tushunchasi va ularning aholini ijtimoiy muhofazalashdagi

tutgan o‘rni ................................................................................................ 42

3.3. Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalarning turlari ....................... 43

4-Mavzu: Davlat byudjeti hisobidan to‘lanadigan nafaqalar va ularni

tartibga soluvchi normativ hujjatlar ............................................................ 50

4.1. Byudjet hisobidan to‘lanadigan ijtimoiy nafaqalar tushunchasi ............ 50

4.2. Nogiron bolalar yoki bolalikdan nogiron bo‘lgan shaxslarga

tayinlanadigan nafaqa ................................................................................ 50

4.3. 16 yoshgacha bolalari bo‘lgan kam ta’minlangan oilalarga

tayinlanadigan nafaqa ................................................................................ 51

II BO‘LIM. IJTIMOIY MUHOFAZA TIZIMI TUSHUNCHASI,

DAVLAT ORGANLARINING TUZILISHI VA VAZIFASI .................. 58

5-Mavzu: O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy muhofaza organlari va

ularning vazifasi. Jamoat organlarining ijtimoiy yordam ko‘rsatish

sohasidagi vazifalari ................................................................................... 58

5.1. O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy muhofaza organlari va ularning

huquqiy maqomi ....................................................................................... 58

5.2. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish

vazirligi — ijtimoiy muhofaza organlarining yuqori organi sifatida ............ 63

127

5.3. Jamoat organlarining ijtimoiy yordam ko‘rsatish sohasidagi vazifalari ...... 66

III BO‘LIM. DAVLAT VA DAVLATDAN TASHQARI IJTIMOIY

MUHOFAZA MABLAG‘LARI MANBALARI ......................................... 74

6-Mavzu: Byudjetdan tashqari pensiya jamg‘armasi. Jamg‘armani

shakllanishi va sarflanishi ............................................................................ 74

6.1. Byudjetdan tashqari pensiya jamg‘armasi tushunchasi va uning mohiyati ..... 74

6.2. Pensiya jamg‘armasini byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga

aylantirilishi ............................................................................................... 75

6.3. Byudjetdan tashqari pensiya jamg‘armasini shakllantirilishi .................. 75

7-Mavzu: Ijtimoiy muhofaza uchun byudjetdan tashqari mablag‘larni jalb

qilish tartibi ............................................................................................... 78

7.1. Ijtimoiy muhofaza uchun byudjetdan tashqari mablag‘larni jalb

qilish tushunchasi ...................................................................................... 78

7.2. Ijtimoiy muhofaza uchun byudjetdan tashqari mablag‘larni jalb qilish

tartibi ......................................................................................................... 78

7.3. Ijtimoiy muhofaza uchun byudjetdan tashqari mablag‘larni

shakllantirishda ixtiyoriylik va majburiylik tamoyillari ................................... 80

IV BO‘LIM. QARIYALAR, YOLG‘IZ KEKSALAR VA

NOGIRONLARGA TIBBIY VA IJTIMOIY YORDAM KO‘RSATISH... 84

8-Mavzu: Qariyalar va o‘zgalar parvarishiga muhtoj bo‘lgan

shaxslar va nogironlarga tibbiy ijtimoiy yordam ko‘rsatish .......................... 84

8.1. Qariya va o‘zgalar parvarishiga muhtoj shaxs va nogironlar

kategoriyasi tushunchasi ............................................................................ 84

8.2. Qariyalar, o‘zgalar parvarishiga muhtoj shaxslar va nogironlarga

tibbiy va ijtimoiy xizmat ko‘rsatish ............................................................. 85

8.3. Fuqarolarni harakatlanish vositalari va protez-ortopediya buyumlari

bilan ta’minlash tartibi ............................................................................... 87

9-Mavzu: Qariyalar va nogironlarni Sahovat va muruvvat uylariga

joylashtirish, ularni davolanish va dam olishini ta’minlash ........................ 91

9.1. Qariya va nogironlarni Sahovat va muruvat uylariga joylashtirish tartibi .... 91

9.2. Qariya va nogironlarni sihatgohlarda davolanishi va dam olishini

ta’minlash .................................................................................................. 92

9.3. Yolg‘iz keksalar, pensioner va nogironlarni tibbiy-ijtimoiy

muassasalarga rasmiylashtirish va joylashtirish tartibi ................................. 97

10-Mavzu: Aholining yordamga muhtoj qatlamiga davlat tomonidan

belgilangan imtiyoz va kafolatlar ............................................................... 100

10.1. Fuqarolarni harakatlanish vositalari va protez-ortopediya buyumlari

bilan ta’minlash tartibi ............................................................................. 100

10.2. Aholiga protez-ortapediya yordamini ko‘rsatish ................................. 104

10.3. Qariyalar va nogironlarga transport sohasida imtiyozlar berish .......... 108

10.4. Pensionerlarni dori-darmonlar bilan ta’minlashga doir imtiyozlar ... 110

XULOSA ................................................................................................. 113

Aholiga ijtimoiy yordam ko‘rsatish fanidan masalalar .............................. 118

ILOVALAR ............................................................................................. 119

OFTOBXON ABDUGAFUROVNA TOJIBAYEVA

NAVBAHOR SUYUNOVNA BARATOVA

SHAVKAT HAMROQULOVICHG‘ANIYEV

AHOLIGA IJTIMOIY

YORDAM KO‘RSATISH

Oq‘uv qo‘llanma

Muharrir: M. Po‘latov

Texnik muharrir: M.Alimov

Rassom: M.Adilov

Kompyuterda sahifalovchi: S. Po‘latov

Bosishga ruxsat etildi 23.12.2010. Bichimi 60841/16.

Bosma tabog‘i 8,0. Adadi 281 nusxa.

Buyurtma №131.

«IQTISOD-MOLIYA» nashriyotida tayyorlandi.

100084, Toshkent, Kichik halqa yo‘li ko‘chasi, 7-uy.

«HUMOYUNBEK-ISTIQLOL MO‘JIZASI» bosmaxonasida

rizografiya usulida chop etildi.

100000, Toshkent, Qori-Niyoziy ko‘chasi, 39-uy.