O’rta asr numizmatik materiallarning jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotini o’rganishdagi ahamiyati

Janubiy Turkmaniston ,SHimoliy-sharqiy eronning bir qismi
) tarixiy
makonlardan biri qadimda shunday nom bilan yuritilgan. 
Mil.av. VI asrning ikkinchi yarmida Parfiya axmoniylar qo’l ostiga tushadi 
va saltanatning 16 okrug tarkibiga kiritilgan.
Parfiya tangalarida tasvir etilgan shoxlarning siymolarini xar bir shox surati 
uchun individual bo’lgan 
tiara
(qadimgi SHarq podsholari xamda Rim 
papalarining bosh kiyimi)
shakli orqali farqlasa bo’ladi. Parfiya shoxlarini 
boshqalardan farqlaydigan belgi bu «ossuariy» tipi deb nom olgan qalin, uzun, 
to’lqinsimon turuvchi soqolidir.
Mil. av. IV asrning 30-yillari so’ngida yunon Aleksandrga tobe qilinadi. SHu 
asrning so’nggi o’n yilliklarida Salavkiylar ta`siriga tushib doladi. Bu xolat mil. 
av.III asr O’rtalariga qadar davom etadi. Taxminan shu davrda parfiyaliklar 
salavkiylar ta`siridan ozod bo’ladi. Bu xaqda yunon va arman manbalarini
guvoxlik berishicha, asli kelib chiqishi saklarning day qabilasidan bo’lmish Tajan 
daryosi buylarida yashovchi Parna urug’i sardori Arshak salavkiylarning 
Parfiyadagi noibini ag’darib xokimiyatni o’z qo’liga oladi va arshakiylar 
sulolasiga asos soladi. Salavkiylarga zarba bergandan keyin. Rim bilan to’qnash 
keladi. mil. av.55-38 yillarda xarbiy yurishlar uyushtiradi. Mil. av. 53 yili Jazira 

---

22 
tomonidan shimolidagi Karr shaxri yaqinida ikki tomon O’rtasida to’qnashuv 
sodir bo’ladi. Xorazmliklarning xarbiy taktikasini qo’llagan arshakiylar rimliklarga 
zarba bergan. SHundan keyin Suriya, Kichik Osiyo xamda Falastinni xam 
bo’ysundirgan va poytaxtni Ktesifon shaxriga ko’chiradi. SHuning uchun
Merg’iyona uning tarkibidan chiqadi. Arshakiylar davri ijtimoiy siyosiy xayotiga 
e`tibor bersak, oliy xukmdor arshakiylar xonadonidan bo’lishi shart xisoblangan. 
Davlat boshqaruvida ikkita kengash: zodagonlar va koxinlardan iborat bo’lgan. 
YAngi
 
xukmdor shu kengash ishtirokida saylangan marxum vasiyati inobatga 
olingan. Vafot etgan xukmdorning o’g’li,ukasi taxtga taxtga chiqmasdan 
sulolani biron bir namoyandasi egallagan. Kengash xatto oliy xukmdorni 
chetlatishga xam qodir xisoblangan. SHu bilan birga mulklari, mavqei bir xil
bo’lmaganini ta`kidlash joiz. Seyiston, Tirkaniya yarim mustaqil mulk sifatida 
o’z pullarini zarb etganlar. Xar bir satrapiyada turli xo’jaliklar mavjud bo’lib, dav-
lat xazinasiga soliq to’lab turgan. Ishlanadigan erlar bir necha darajaga bo’linib, 
ulardan olinadigan soliqlar xam turlicha bo’lgan, asosan maxsulot sifatida 
qisman pul bilan qabul qilingan. 
Beshinchi asrning ikkinchi yarmidan boshlab Turkiston siyosiy xayotida 
eftaliylar xonadoni xukmron o’rin tuta boshlaydi. Bu yillarda zaiflashish yo’liga 
kirgan kushonlar saltanatining g’arbiy sarxadlari sosoniylar taxdidi ostida qolgan 
edi. SHuning uchun bu ikki sulola O’rtasida raqobatlashish tabiiy edi. Beshinchi
asrning 30-yillaridan to’qnashuvlar sodir bo’ladi. 
Sosoniylar davlatning sharqiy viloyatlarini (
Seyistondan margiyonagacha 
bo’lgan xudud
) boshqarganlar. SHu munosabat bilan ular qo’shni o’lka siyosiy, 
savdo doiralar bilan yaqindan muomalada bo’lgan. Sosoniylarni mazkur
xududlarni boshqargan xukmdorlari