Orinladi: Ajimova Sayyora Qabi`lladi: Maturazova Zulfiya No`kis-2021 Tema

Ózliktiń dúzilisi: Haqıyqat ushın modeller
Ilimpazlar úyreneip atırǵan waqıyalardı xarakteristikalaw hám túsindiriw ushın teoriyalıq konstruktsiyalarni jaratadılar. Kelly sistemasında tiykarǵı teoriyalıq konstruktsiya ayriqsha termin esaplanadı :
Ózlik dúzilisi - bul insan óziniń tájiriybesin túsiniw, anıqlama beriw, anıqlama beriw yamasa prognoz qılıw ushın paydalanatuǵın pikir yamasa oylaw bolıp tabıladı.. Ózlik dúzilisi - bul shaxstıń tájiriybesi tiykarında jaratqan klassifikaciyalaw hám bahalaw standartı bolıp tabıladı. Ol haqıyqattıń arnawlı bir táreplerin uqsawlıq hám kontrast tárepinen túsindiriwleytuǵın turaqlı usıldı ańlatadı.
Ózliklerdiń konstruktsiyalari mısalları «uyatli», «aqlli aqmaq», «erkak-áyel», «diniy-diniy bolmaǵan», «yaxshi-jaman» hám «do'stona dushpan» bolıwı múmkin. Bul adamlar bir-birinen parıq etetuǵın san-sansız konstruktsiyalarnɩn’ kúndelik turmıs daǵı hádiyselerdiń ma`nisin bahalaw ushın paydalanadı.
Ámeldegi konstruktsiyalar mısalında keliɩn’, birdey waqıyanı túrli adamlar túsindiriwi múmkin. Jaqında kolledj pitkeriwshisi, mektepti pıtırıw ornına, aldınlaw rejelestirgeni sıyaqlı, zatlardı bir jayǵa qoyıp, qız dosı menen aralıqlı jámiyetlikte jasaw ushın ketedi.
Jigittiń ákesi bunday minez-qulıqtı " qáweterli" yamasa " úmitsizlik" dep túsindiriwi múmkin edi hám anası onıń balası " gúnáda jasaydı", dep aytiwi múmkin edi. Erikson teoriyasın jaqsı biletuǵın kolledj boyınsha máslahátshi, onı " óz shaxsın qıdırıwda" etken dep oylawı múmkin, hám sotsiolog professor professor ápiwayıǵana " jas qánigelerge qaratılǵan jámiettiiń normaların biykarlaw etedi" dep oylawı múmkin. Jas insan bul háreketti " tábiy" dep esaplawı múmkin, " házirgi waqıtta ne qılıw kerek". Qaysı túsindiriw tuwrı? Itimal, Kelli hesh qanday juwap bermeydi.
Onıń pikirine kóre, biziń pikirimizcha, hár birewimiz haqıyqattı óz modellerimiz arqalı bilip alamız yamasa dúnyadaǵı izbe-iz súwretti jaratıw ushın zárúr bolǵan zatlardı jaratamız.
Eger apparat hádiyselerdi anıq oyda sawlelendiriwge járdem bersa, ol kisi onı qutqarıp alıwı múmkin.
Kerisinshe, eger prognoz tastıyıqlanmagan bolsa, buǵan tiykarınan dúzilgen izertlewler, itimal, kórip shıǵıladı yamasa hátte ulıwma shıǵarıp jiberiledi (daslep «xolis» dep bahalanǵan professor menen biziń úlgimizni oyda sawlelendiriw etiń ).
Konstruktsiyanɩn’ ámel qılıw múddeti, onıń dárejesi ózgeriwi múmkin bolǵan prognoz kórsetkishleri boyınsha tekseriledi.
Kelly, barlıq adamlıq konstruktsiyalari bipolyar hám tábiyaatda ikkilanadigan, yaǵnıy insannıń pikirlewiniń mánisi - qara yamasa aq reńde emes, bálki qara yamasa aqlıq kózqarasınan turmıs tájiriybesin ámelge asırıw bolıp tabıladı.
Haqıyqattan da, hádiyselerdi basdan keshirgen adam, birpara waqıyalar bir-birine uqsaslıǵın (ulıwma ayrıqshalıqlarǵa iye), bir waqtıniń ózinde basqalardan ajralıp turıwın sezedi.
Mısal ushın, bir kisi birpara adamlardıń yog 'ekanligini hám geyparaları tereńligin seziwi múmkin; biri qara, kimdir aq bolsa ; kimdir bay, kimdir jarlı bolıp tabıladı; birpara zatlar tiyiwi qáwipli, geyparaları bolsa joq. Bul adamlıq strukturaların qáliplestiriwge júrgizetuǵın uqsawlıq hám ayırmashılıqlardı baqlawdıń bul bilim procesi. Magnit sıyaqlı, barlıq konstruktsiyalar eki keri ústiɩn’e iye.
Ókiniw menen aytamız, Kelly óz turmıs tájiriybesin arnawlı bir jóneliste túsindiriwlayotgan processlerdi úyreniwden bas tartdı. Ol jeke dúzılıwlardıń kelip shıǵıwı hám rawajlanıwı menen baylanıslı jeke ayırmashılıqlar máselesin itibarǵa almaǵan. Kelliktiń teoriyası " tariyxıy bolmaǵan", sebebi ol insannıń ótken zaman daǵı turmıs tájiriybesine áhmiyet bermeytuǵın mániste málim mániste túsinikli.
Biraq, konstruktsiyalar bir zattan kelip shıǵıwı kerek, hám olar aldınǵı tájiriybe ónimi ekenligi shubhasız. Itimal, individual qurılıs
sistemalarınıń túrli-tumanlıǵın ótken turmıs tájiriybesindegi ayırmashılıqlar menen anıqlama beriw múmkin.