Organik kimyodan maruzalar matni

Kimyoviy xossalari. Benzol yadrosi ancha mustahkam. Aromatik uglevodorodlarning o'rin almashinish reaksiyasiga moyilligi ham shu bilan tushuntiriladi.

Kimyoviy xossalari jihatidan benzol va uning gomologlari to'yingan va to'yinmagan uglevodorodlardan farq qiladi. Ular uchun xos reaksiyalar benzol yadrosidagi vodorod atomlarining o'rnini olish reaksiyalaridir. Bu reaksiyalar to'yingan uglevodorodlardagiga qaraganda oson amalga oshadi. Organik birikmalarning ko'pchiligi shu yo'l bilan olinadi.

1. O'rin olish reaksiyalari. a) Benzol katalizator-temir (III) tuzlari ishtirokida o'rin almashinish reaksiyasiga kirishadi. Masalan, benzol brom bilan (katalizator FeBr₃ ishtirokida) reaksiyaga kirishganida H atomining o'rnini Br atomi oladi:

B

П

+ Br
r

+
2

П


+ Cl C2H5



C2H5


+ HCl

HBr

Brombenzol-suvda kam eriydigan rangsiz suyuqlik. b) Boshqa katalizatorda benzoldagi hamma vodorod atomlari o'rnini galogen olishi mumkin. Masalan, benzolga AlCl₃ ishtirokida xlor yuborilganda shunday reaksiyaga kirishadi.