Organik kimyodan maruzalar matni

Olinish usullari. Aromatik uglevodorodlar, ya'ni benzol va uning gomologlari ko'plab miqdorlarda neftdan va toshko'mirni quruq haydash (kokslash) paytida hosil bo'ladigan toshko'mir smolasidan olinadi. Toshko'mir koks-kimyo va gaz zavodlarida quruq haydaladi.

1. 
   Siklogeksanning benzolga aylanish reaksiyasi (degidrogenlanish) benzolni 300 ⁰C da katalizator (Pt kukuni) ustidan o'tkazilganda sodir bo'ladi. To'yingan uglevodorodlarni degidrogenlash reaksiyasi bilan aromatik uglevodorodlarga aylantirish ham mumkin. Masalan:
   

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 ^ C6H6 + 4H2T

2. 
   Rus olimlari N. D. Zelinskiy va B. A. Kazanskiy usuli bo'yicha benzol olish uchun aktivlangan ko'mir solingan 600 ⁰C gacha qizdirilgan nay orqali atsetilen o'tkaziladi. Atsetilenning uchta molekulasi polimerlanishi natijasida benzol hosil bo'ladi:
   

3HC^CH ^ C6H6

3. 
   A
   2 N a + Br C ₂H 5
   
   
   
   + 2 N aBr
   
   
   romatik va alifatik galogenli hosilalar aralashmasiga Na metali ta'sir ettirilganda (Vyurs-Fittig reaksiyasi) aromatik uglevodorodlar hosilalari hosil bo'ladi, masalan:
   
4. 
   Fridel-Krafts reaksiyasi bo'yicha benzol va uning gomologlariga AlCl₃ ishtirokida alkanlarning galogenli hosilalari ta'sir ettirilganda boshqa xil benzol gomologlari hosil bo'ladi: