Organik kimyodan maruzalar matni

Kondensirlangan aromatik uglevodorodlar-molekulasida o'zaro birikkan ikki va undan ortiq benzol halqasi mavjud bo'lgan aromatik uglevodorodlar.

Naftalin-C₁₀H₈ kondensirlangan ikkita benzol halqasidan tashkil topgan aromatik uglevodorod.

« -izomerlar-molekuladagi 1, 4, 5, 8 uglerod atomlari bilan birikkan vodorodlar.

p -izomerlar-molekuladagi 2, 3, 6, 7 uglerod atomlari bilan birikkan vodorodlar.

Antratsen-C₁₄H₁₀ o'zaro uchta kondensirlangan benzol halqasidan iborat bo'lgan aromatik uglevodorod.

Antraxinon-sariq kristall modda, 286 ⁰C da suyuqlanadi.

Alizarin (1,2-dioksiantraxinon)-ignasimon qizil rangli kristall modda, 290 ⁰C da suyuqlanadi, suvda deyarli erimaydi.

Fenantren-C₁₄H₁₀ antratsenning izomeri bo'lib, toshko'mir smolasidan olinadiga, 101 ⁰C da suyuqlanadigan kristall modda.

Takrorlash uchun savol va masalalar

1. 
   Qanday turdagi aromatik uglevodorodlar kondensirlangan aromatik uglevodorodlar deb ataladi, ularga qaysi moddalar misol bo'ladi?
   
2. 
   Naftalinning molekula og'irligi va tuzilishi qaysi olimlar tomonidan aniqlangan?
   
3. 
   Naftalinda qanday izomeriya turlari mavjud bo'ladi?
   
4. 
   Naftalinning tuzilish formulasini yozing va fizikaviy xossalarini aytib bering.
   
5. 
   Naftalinning xlorlanish, nitrolanish va sulfolanish reaksiya tenglamalarini yozing.
   
6. 
   Naftalin xalq xo'jaligida qanday maqsadlar uchun ishlatiladi?
   
7. 
   Antratsenning tuzilish formulasini yozing va fizikaviy xossalarini aytib bering.
   
8. 
   Antraxinon qanday yo'l bilan olinadi?
   
9. 
   Antraxinonning tuzilish formulasini yozing, fizikaviy xossalarini aytib bering.
   
10. 
    Alizarinning tuzilish formulasini yozing, fizikaviy xossalarini aytib bering.
    
11. 
    Alizarin qanday usul bilan olinadi?
    
12. 
    Fenantrenning tuzilish formulasini yozing, fizikaviy xossalarini aytib bering.
    
13. 
    Kondensirlangan aromatik uglevodorodlardan xalq xo'jaligida qanday maqsadlarda foydalaniladi?
    

Mavzuga oid adabiyotlar.

1. 
   G. P. Xomchenko. «Kimyo», Oliy o'quv yurtlariga kiruvchilar uchun. Toshkent, «O'qituvchi» nashriyoti, 2007.
   
2. 
   A. G. Muftaxov, H. T. Omonov, R. O. Mirzayev. «Umumiy kimyo», Toshkent, «O'qituvchi» nashriyoti, 2002.
   
3. 
   M. M. Abdulxayeva, O'. M. Mardonov. «Kimyo», Toshkent, «O'zbekiston» nashriyoti, 2002.
   
4. 
   A. A. Abdusamatov, R. Mirzayev, R. Ziyayev. «Organik kimyo», Toshkent, «O'qituvchi» nashriyoti, 2002.
   
5. 
   I. M. Primuhamedov. «Organik ximiya», Toshkent, «Meditsina» nashriyoti, 1987.
   
6. 
   S. I. Iskandarov, A. A. Abdusamatov, R. A. Shoymardonov. «Organik ximiya», Toshkent, «O'qituvchi» nashriyoti, 1979.
   
7. 
   O. S. Sodiqov, O. Y. Yo'ldoshev, K. S. Sultonov. «Organik ximiya», Toshkent, «O'qituvchi» nashriyoti, 1971.
   

12. 
    Mavzu: Uglevodorodlarning galogenli hosilalari, izomeriyasi va
    

nomenklaturasi.

Reja.

1. 
   Uglevodorodlarning galogenli hosilalari tushunchasini;
   
2. 
   Uglevodorodlarning galogenli hosilalari izomeriyasi va nomenklaturasini;
   
3. 
   Uglevodorodlarning galogenli hosilalarining olinish usullari.
   

Yangi darsning bayoni.

Uglevodorodlar molekulasidagi bir yoki bir nechta vodorod atomlarining bir yoki bir nechta galogen atomlariga almashinishi natijasida hosil bo'ladigan organik birikmalar uglevodorodlarning galogenli hosilalari deb ataladi.

Uglevodorodlarning galogenli hosilalari uglevodorod radikalining tabiatiga qarab to'yingan va to'yinmagan galogenli hosilalarga, molekula tarkibidagi galogen atomlari soniga qarab esa bir, ikki va ko'p galogenli hosilalarga bo'linadi.